Waardoor ontstaat een kater en wat kun je hier tegen doen?

Ben je vanmorgen wakker geworden met knallende hoofdpijn en misselijkheid, wat te herleiden valt naar een feestje waarbij de drank rijkelijk vloeide? Grote kans dat je een kater hebt. Maar wat is een kater precies? En nog belangrijker: hoe kun je het voorkomen of de bijbehorende klachten verminderen?

Het korte antwoord: Er is geen duidelijke oorzaak aan te wijzen waardoor een kater ontstaat. Al lijkt het dat oxidatieve stress, uitdroging, een verstoorde slaap en een verstoorde homeostase bijdragen aan de klachten. Er zijn er verschillende onderzoeken gedaan naar stoffen die een kater voorkomen, maar helaas lijkt het erop dat met mate drinken of helemaal niet drinken de enige opties zijn om een kater te voorkomen. Genoeg water drinken en voldoende slaap kunnen de klachten van een kater verminderen.

Waardoor ontstaat een kater?

Een kater ontstaat natuurlijk door de genuttigde alcohol en het effect hiervan op je hersenen. Simpel toch? Momenteel weten onderzoekers niet hoe een kater precies ontstaat. Wel zijn hier verschillende theorieën over.

Oxidatieve stress

Er zijn 3 soorten alcohol: methyl, isopropyl en ethyl. Alleen ethyl, ook bekend als ethanol, kan worden gebruikt om te consumeren. De rest is namelijk giftig. Maar óók ethanol is giftig. Het zorgt voor oxidatieve stress in ons lichaam en veroorzaakt een ontstekingsreactie die neuronen beschadigt en ontregelt ^[1]. Het lichaam zet ethanol om in acetaldehyde, wat nog giftiger is dan ethanol. Dit wordt uiteindelijk omgezet in acetaat. Acetaat is minder schadelijk, maar kan toch bijdragen aan een kater ^[2].

Het is onduidelijk welke van deze stoffen verantwoordelijk is voor de kater. Het is wel duidelijk dat de hoofdpijn en andere symptomen van een kater worden veroorzaakt door schade aan de hersenen en andere weefsels, ten gevolge van oxidatieve stress en ontstekingen ^[3,4,5].

Congeneren

De ene kater is de andere niet. Van sommige sterke drank of wijnsoorten lijk je een extremere kater te krijgen dan van de andere. Maar waarom reageer je op de ene alcoholische versnapering heftiger dan op andere? Dit kan komen door zogenaamde ‘congeneren’. Congeneren zijn giftige bijproducten die ontstaan bij de bereiding van alcohol. Ze dragen bij aan de smaak en het aroma van de meeste alcoholische dranken. Alleen zijn niet alle dranken even giftig. Dit kan verklaren waarom de ene drank een ernstigere kater veroorzaakt dan de andere ^[6,7,8].

Uitdroging

Een kater ontstaat pas als de alcohol (bijna) volledig uit ons bloed is verdwenen. Waarom dit zo is, is nog onduidelijk. Het kan zijn dat alcohol de schade maskeert door het verdovende effect. Of wellicht is het zo dat alcohol enige tijd nodig heeft om de schade aan te richten. Een andere logische oorzaak van de ellende die ook zeker bijdraagt aan de heftigheid van een kater is uitdroging. Uitdroging kan namelijk hoofdpijn en vermoeidheid veroorzaken ^{[9, 10,11]}.

Homeostase

Alcohol verstoort de homeostase (balans) in je lichaam. Dit kan ook vermoeidheid en cognitieve problemen veroorzaken. Alcohol beïnvloedt veel hormonen in het lichaam zoals insuline, cortisol, testosteron, aldosteron en groeihormoon. Ook de neurotransmitters adrenaline en noradrenaline worden beïnvloed door alcohol. Daarnaast kan alcohol ook een lage bloedsuiker veroorzaken ^[3].

Verstoorde slaap

Een laatste mogelijke oorzaak is een verstoorde slaap. Gebruik je alcohol om lekker in slaap te komen? Geen goed plan. Ondanks dat de slaapkwantiteit misschien verbetert, geldt dit zeker niet voor je slaapkwaliteit. Uit onderzoek blijkt dat alcohol ervoor zorgt dat je alerter blijft, waardoor je minder diep inslaapt. Met een slechte slaapkwaliteit tot gevolg ^[3,12,13]. Niet alleen de alcohol, maar ook het feit dat je opblijft tot ver na je gebruikelijke bedtijd draagt meestal bij aan een verstoord slaappatroon.

Kun je een kater voorkomen?

Er zijn verschillende onderzoeken gedaan naar voeding of supplementen die katers moeten kunnen voorkomen. Bijvoorbeeld door oxidatieve stress of ontstekingen te voorkomen. Helaas is de bewijslast van deze studies erg laag en is er geen duidelijk bewijs dat er voeding of supplementen zijn die een kater kunnen voorkomen. Kortom, er is maar een manier om een kater te voorkomen: geen alcohol drinken of met mate ^{[14,15,16,17]}. Het voorkomen van een kater zou overigens ook niet de enige reden moeten zijn om minder te drinken.

Tips als je een kater hebt

Maar wat als het op dat ene feestje niet lukt om je kater te voorkomen? Zorg dan in ieder geval dat je genoeg drinkt en voldoende slaapt. Niet dat dit een kater of schade voorkomt, maar het kan zeker de klachten verminderen. Lukt het niet om voldoende te slapen, doe dan in ieder geval rustig aan. Al zou die kater je toch sowieso al afremmen de volgende dag.

Cafeïne is helaas ook geen wondermiddel tegen een kater. Het kan er wel tijdelijk voor zorgen dat je alerter wordt. Dit kan handig zijn als je de dag erna bijvoorbeeld wilt sporten. Al is het maar de vraag of dat verstandig is ^[18].

Heb je moeite om minder te drinken? Lees dan dit handige artikel met tips om je alcholinname te verminderen.

Ik ben heel benieuwd. Ervaren jullie zelf vaak de ellende van een kater? En hoe gaan jullie hiermee om als je een keer te diep in het glaasje hebt gekeken? Laat het me weten in een reactie.

Referenties

[1] Obad, A., Peeran, A., Little, J. I., Haddad, G. E., & Tarzami, S. T. (2018). Alcohol-Mediated Organ Damages: Heart and Brain. Frontiers in pharmacology, 9, 81.

[2] Maxwell, C. R., Spangenberg, R. J., Hoek, J. B., Silberstein, S. D., & Oshinsky, M. L. (2010). Acetate causes alcohol hangover headache in rats. PLoS One, 5(12), e15963.

[3] T Tipple, C., Benson, S., & Scholey, A. (2016). A review of the physiological factors associated with alcohol hangover. Current drug abuse reviews, 9(2), 93-98.

[4] Mackus, M., Adams, S., Barzilay, A., Benson, S., Blau, L., Iversen, J., … & Trela, C. (2016). Proceeding of the 8th alcohol hangover research group meeting. Current drug abuse reviews, 9(2), 106-112.

[5] Penning, R., van Nuland, M., AL Fliervoet, L., Olivier, B., & C Verster, J. (2010). The pathology of alcohol hangover. Current drug abuse reviews, 3(2), 68-75.

[6] J Rohsenow, D., & Howland, J. (2010). The role of beverage congeners in hangover and other residual effects of alcohol intoxication: a review. Current drug abuse reviews, 3(2), 76-79.

[7] Rohsenow, D. J., Howland, J., Arnedt, J. T., Almeida, A. B., Greece, J., Minsky, S., … & Sales, S. (2010). Intoxication with bourbon versus vodka: effects on hangover, sleep, and next‐day neurocognitive performance in young adults. Alcoholism: Clinical and Experimental Research, 34(3), 509-518.

[8] Schroeder, D. J., & Collins, W. E. (1979). Effects of congener and noncongener alcoholic beverages on a clinical ataxia test battery (No. FAA-AM-79-9). FEDERAL AVIATION ADMINISTRATION WASHINGTON DC OFFICE OF AVIATION MEDICINE.

[9] Thompson, T., Oram, C., Correll, C. U., Tsermentseli, S., & Stubbs, B. (2017). Analgesic effects of alcohol: a systematic review and meta-analysis of controlled experimental studies in healthy participants. The Journal of Pain, 18(5), 499-510.

[10] Armstrong, L. E., Ganio, M. S., Casa, D. J., Lee, E. C., McDermott, B. P., Klau, J. F., … & Lieberman, H. R. (2011). Mild Dehydration Affects Mood in Healthy Young Women, 2. The Journal of nutrition, 142(2), 382-388.

[11] Ganio, M. S., Armstrong, L. E., Casa, D. J., McDermott, B. P., Lee, E. C., Yamamoto, L. M., … & Chevillotte, E. (2011). Mild dehydration impairs cognitive performance and mood of men. British Journal of Nutrition, 106(10), 1535-1543.

[12] van Schrojenstein Lantman, M., Mackus, M., Roth, T., & Verster, J. C. (2017). Total sleep time, alcohol consumption, and the duration and severity of alcohol hangover. Nature and science of sleep, 9, 181.

[13] Ebrahim, I. O., Shapiro, C. M., Williams, A. J., & Fenwick, P. B. (2013). Alcohol and sleep I: effects on normal sleep. Alcoholism: Clinical and Experimental Research, 37(4), 539-549.

[14] Jayawardena, R., Thejani, T., Ranasinghe, P., Fernando, D., & Verster, J. C. (2017). Interventions for treatment and/or prevention of alcohol hangover: Systematic review. Human Psychopharmacology: Clinical and Experimental, 32(5), e2600.

[15] Wang, F., Li, Y., Zhang, Y. J., Zhou, Y., Li, S., & Li, H. B. (2016). Natural products for the prevention and treatment of hangover and alcohol use disorder. Molecules, 21(1), 64.

[16] C Verster, J., & Penning, R. (2010). Treatment and prevention of alcohol hangover. Current drug abuse reviews, 3(2), 103-109.

[17] Pittler, M. H., Verster, J. C., & Ernst, E. (2005). Interventions for preventing or treating alcohol hangover: systematic review of randomised controlled trials. Bmj, 331(7531), 1515-1518.

[18] Kaivola, S., Parantainen, J., Österman, T., & Timonen, H. (1983). Hangover headache and prostaglandins: prophylactic treatment with tolfenamic acid. Cephalalgia, 3(1), 31-36.