Zijn supplementen gevaarlijk?

De afgelopen periode was er veel aandacht voor de negatieve gevolgen van een overschot aan vitamines. In de wandelgangen hoorde ik zelfs dat Sven Kramer mogelijk een blessure had overgehouden aan een overschot aan vitamine B6. Dit overschot haal je niet uit je voeding, maar uit supplementen. Supplementen zijn dus lang niet altijd goed voor je gezondheid. Hoe zit dit precies? Welke supplementen zijn gevaarlijk en waar moet je op letten als sporter?

Wat is een supplement?

De voedsel- en warenautoriteit definieert een supplement als volgt [1]:

Gebruik

In Nederland is in 2012 een onderzoek uitgevoerd onder de Nederlandse bevolking in de leeftijd van 15-80 jaar naar de inname van voedingssupplementen en sportvoedingsproducten. Hieruit bleek dat 27,3% voedingssupplementen gebruikt ter bevordering van de gezondheid. Van de sportende deelnemers gaf 5,8% aan een supplement te gebruiken voor het verbeteren van de sportprestatie en 8,7% van de sporters had ooit dit advies gekregen van een (sport)diëtist [2].

Veiligheid

Voedingssupplementen zijn vooral op de markt in voorgedoseerde vorm. Dit kan zijn als bijvoorbeeld een

• capsule,
• pil,
• zakje poeder,
• ampul met vloeistof
• of druppelflacons.

Hierdoor lijken voedingssupplementen vaak op geneesmiddelen, al is het een aanvulling op normale voeding. Van veel voedingssupplementen wordt geclaimd dat ze de gezondheid bevorderen. Voor voedingssupplementen geldt de Europese Richtlijn 2002/46/EG. Deze richtlijn is in Nederland opgenomen in het Warenwetbesluit voedingssupplementen en de bijbehorende Warenwetregeling voedingssupplementen. Deze regelingen gaan vooralsnog alleen over voedingssupplementen met vitaminen en mineralen.

Echter moet een veilig minimum- en maximum nog worden opgesteld op basis van de aanvaardbare maximale inname voor vitamines en mineralen. Zo zie je momenteel dat supplementen een veel te hoge dosering van vitamines en mineralen bevat.

Gezondheidsclaims op voedingssupplementen zijn toegestaan, mits de consument niet misleid wordt. Helaas zie je vaak dat de informatie tegen het randje van de grenzen van wetgeving schuurt en toch behoorlijk misleidend kan zijn. Op basis van wat er op de verpakking of bijsluiter van het supplement staat, valt vaak niet uit te maken of men heeft te maken met een goed product. Daarnaast kun je er niet zeker van zijn dat wat men zegt dat erin zit er ook echt in zit. Omdat ze onder de Warenwet vallen, hoeven deze producten namelijk niet te voldoen aan de strenge eisen zoals deze gelden voor geneesmiddelen. Op vrijwillige basis voldoen sommige producenten aan de eisen voor ‘good manufacturing practice’ [3]. Dit is een kwaliteitsborgingssysteem voor de humane en veterinaire farmaceutische industrie, de cosmetische industrie en de voedingsmiddelenindustrie.

Toch zijn veel mensen zeker over de veiligheid, kwaliteit en effectiviteit van supplementen. Onder een Amerikaans onderzoek blijft dat 85% van de volwassen Amerikanen hiervan is overtuigd [4].

Opvallend is dat uit onderzoek uit 2004 blijkt dat 9,6% van de supplementen doping kan bevatten [5]. Dit terwijl dit niet op het label staat. Kortom: dit kan een gevaar zijn voor je gezondheid en topsporters die niet-wetend de dopingregels overtreden. Gelukkig daalde dit getal van 9,6% al wel snel in 2007 toen de Amerikaanse overheid meer ging controleren. In 2007 was dit nog maar 0,7% [6]. Maar zonder gevaar ben je niet, want zelfs in 2017 bleek dat bij specifiek fatburners er in 10 van de 110 gevallen, oftewel 9,1% er illegale middelen zaten in producten bij supplementenpartijen werden verkocht [7].

Verder raden we aan om niet supplementen te kopen met een mix van allerlei stofjes. De kans op vervuiling met middelen is groter.

Ziekenhuisopnames

Veel mensen die supplementen gebruiken vertellen dit niet aan hun arts. Terwijl dit juist ontzettend belangrijk is! Supplementen en kruidenpreparaten kunnen de gezondheid schaden bij gelijktijdig innemen met geneesmiddelen. Dit is ook duidelijk terug te zien in Amerikaans onderzoek naar ziekenhuisopnames ten gevolge van verkeerd supplementgebruik. Onderzoek naar supplementengebruik in de Verenigde Staten rapporteerden het volgende [4]:

• Per jaar komen er 23.000 Amerikanen terecht op de eerste hulp ten gevolge van supplementgebruik.
• 2150 van deze gevallen werden voor langere tijd opgenomen.
• 88% van de gevallen was ten gevolge van een enkel supplement, terwijl de overige gevallen een gevolg waren van interactie van supplementen.
• Een vijfde van de opnames waren kinderen die per ongeluk een supplement hadden geslikt.
• 65,9% van de opnames was ten gevolge van kruiden of supplementen op natuurlijke basis, 10% kwam door supplementen voor extra energie, 3,4% van de supplementen werden gebruikt voor het verhogen van het libido, 3,1% werd gebruikt voor het verbeteren van de cardiovasculaire gezondheid en 2,9% waren opnames ten gevolge van supplementen tegen angst en stress.
• Multivitamines of ongespecificeerde producten waren de grootste bijdragers aan de opnames op de eerste hulp.

Toch niet echt het gezonde beeld wat je van een supplement hebt, of wel?

Checklist bij de aanschaf van supplementen

Hieronder heb ik een checklist opgesteld. Let op de volgende punten:

• Ga voordat je überhaupt een supplement gaat gebruiken na of je daadwerkelijk extra vitamines en mineralen nodig hebt en of je deze met je voeding kan binnenkrijgen.
• Let er op dat je niet meer binnenkrijgt dan de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid.
• Slik een supplement alleen voor die stof waaraan je een tekort hebt.
• Let vooral extra op met supplementen met extra vitamine A, D, E, B3, B6, en B11 en de mineralen zink, selenium, calcium, magnesium, jodium en koper.
• Bespreek je supplementgebruik met je arts en controleer altijd bij medicatiegebruik of er mogelijke interactie is tussen je medicijnen en het supplement.
• Berg je supplementen goed op voor kinderen en huisdieren.
• Let ook bij supplementen als pre-workouts en creatine op toegevoegde vitamines en mineralen.
• Wil je afvallen? Gebruik geen fat-burners. Sommige kruidensupplementen zijn wettelijk verboden. Zoals supplementen met de kruiden kava kava en efedra.  Gebruik van deze producten gaat vaak samen met een verhoogde kans op hartproblematiek.
• Pas op met supplementen zoals pre-workouts waarin soms vertakkingen zitten van een amfetamine. Vaak zijn dit nog niet verboden designer-drugs.
• Zeker weten dat er geen doping of andere stoffen in je supplement zitten? Kies voor een NZVT-gekeurd supplement. Lees meer over dit onderwerp in dit artikel.

Welke supplementen zijn bewezen effectief voor sporters?

Allereerst heeft je lichaam geen supplementen nodig (uitzonderingen daargelaten). Je kunt de basis halen uit je sportvoeding. Supplementen zijn de kers op de taart. De taart en die basis leg je eerst met je voeding, slaap en sport. Eigenlijk zijn supplementen alleen een toevoeging als je heel fanatiek sport en je voeding goed op orde hebt. Hieronder zie je hoe onbelangrijk supplementen zijn.

Toch zijn er voor topsporters een aantal supplementen die van meerwaarde kunnen zijn, mits de basis op orde is. Dit zijn in sommige gevallen:

• creatine
• eiwitshakes (voor het gemak)
• beta-alanine
• bakpoeder
• cafeïne

Deze producten vind je ook terug in de FIT-shop.