Wist je dat je niet zomaar een sausje ‘mayonaise’ mag noemen van de wet? Deze móet eigeel en minstens 70% vet bevatten. Wat er op een etiket komt te staan is aan nog meer regels gebonden. Welke informatie op het etiket kan nog meer interessant zijn voor jou?
Wetgeving omtrent etikettering
Op de verpakkingen van producten staan een hoop teksten, tabellen, logo’s en afbeeldingen. Dit noemen we het etiket. Op het etiket kan je ontzettend veel informatie terugvinden die je kan helpen een gezondere of bewustere keuze te maken. Etiketten zijn bedoeld ter informatie en mogen in principe niet misleiden. Je zou het soms niet zeggen, maar fabrikanten moeten aan veel wetten en eisen voldoen bij hun etikettering.
Een van deze wetten is de Europese wet Voedselinformatie. Het doel van de wet Voedselinformatie is de leesbaarheid van het etiket te verbeteren en de consument informatie te geven om een goede voedselkeuze te kunnen maken. Met aandacht voor gezondheid, veiligheid, herkomst en milieu. De wet Voedselinformatie geeft voorschriften over wat er op het etiket moet staan en waar consumenten bij verkoop eventueel over geïnformeerd moeten worden.
Daarnaast mag een product de gezondheid en veiligheid niet in gevaar brengen. Daarom is er de Nederlandse Warenwet om de voedselveiligheid te garanderen. Niet alleen voedingsmiddelen, maar ook de grondstoffen, productie, plek van voedselbereiding en de verkooppunten worden meegenomen in de Warenwet [1].
Deze regels hebben vooral als doel dat een etiket eerlijke informatie geeft en niet misleidt. Toch kunnen etiketten je flink misleiden met mooie afbeeldingen en kreten. Door te weten welke informatie je terug kan vinden op een etiket en hoe je dit moet interpreteren wapen jij je tegen deze misleiding.
Verplichte informatie op een etiket
In de wet Voedselinformatie staat vermeld welke informatie er verplicht op het etiket moet staan. Dit verschilt voor een product die is voorverpakt of niet.
Op niet-voorverpakte voedingsmiddelen moet de naam van het levensmiddel en eventueel aanwezige allergenen vermeld staan. Op voorverpakte voedingsmiddelen moet flink wat meer informatie staan. Namelijk:
- Naam van het levensmiddel
- Houdbaarheidsdatum en datum van invriezen
- Bijzondere bewaarvoorschriften of gebruiksvoorwaarden
- Een gebruiksaanwijzing, als het product moeilijk te gebruiken is zonder
- Netto hoeveelheid van het product
- Naam en contactgegevens van de fabrikant of verkoper/importeur
- Ingrediëntendeclaratie
- Hoeveelheid van de ingrediënten (als dit in de benaming of afbeelding van het product zit) ook bekend als de KWID (kwantitatieve ingrediëntendeclaratie)
- Alcoholpercentage indien dit meer is dan 1,2%
- Eventueel aanwezige allergenen
- Voedingswaarde
- Land van oorsprong of plaats van herkomst [2]
Een aantal van deze onderdelen spreken voor zich. Meer over de ingrediëntendeclaratie en voedingswaardevermelding en hoe je met behulp van deze informatie een gezondere keuze kan maken lees je in dit artikel over het aflezen van een etiket. Een aantal zal ik hieronder verder toelichten.
Naam van het levensmiddel
Deze klinkt heel logisch. De naam geeft aan om wat voor product het gaat, toch? Maar ook aan dit onderdeel zijn al flink wat regels gebonden! Vooral om misleiding te voorkomen. Zo kan er een wettelijke benaming bestaan voor een product. Denk bijvoorbeeld aan scharreleieren of mayonaise. Mayonaise dient bijvoorbeeld volgens de Nederlandse wet minimaal 70% vet en minimaal 5% eigeel te bevatten. Alles daaronder mag wettelijk geen mayonaise heten.
Houdbaarheidsdatum, bewaarvoorschriften en gebruiksvoorwaarden
Kennis van deze onderdelen kan vooral helpen om voedselverspilling, voedselvergiftiging en infecties te voorkomen. In Nederland wordt gemiddeld per persoon 34 kilogram vast voedsel per jaar verspild. Verwarring en gebrek aan kennis over houdbaarheidsdatum zijn belangrijke oorzaken van voedselverspilling. Door goed te kijken naar de houdbaarheidsdatum kan je minder voeding verspillen en zo’n €120,- per jaar besparen!
In principe moet er op elk levensmiddel een houdbaarheidsdatum worden vermeld. Hierbij kan een onderscheid gemaakt worden tussen de ’te gebruiken tot’ en ’ten minste houdbaar tot’ datum. Bij de ’te gebruiken tot’ datum gaat het om de veiligheid van het levensmiddel. Na deze datum is het product onveilig om te eten of drinken. Deze datum vind je terug op levensmiddelen die zeer bederfelijk zijn en die na korte tijd een gevaar voor de gezondheid op kunnen leveren. Dit zijn eigenlijk altijd dierlijke producten. Denk bijvoorbeeld aan gehakt of verse vis. Bij de ’ten minste houdbaar tot’ datum gaat het om de kwaliteit van het levensmiddel. Na deze datum kan het zijn dat het product niet meer de gegarandeerde kwaliteit heeft. Het kan meestal nog wel veilig gegeten worden. Door te ruiken en proeven kunnen consumenten zelf beoordelen of de producten nog goed te eten zijn.
Een bewaarvoorschrift geeft aan hoe een product bewaard moet worden. Bij producten met een ‘te gebruiken tot’ vermelding moet altijd een bewaarschrift worden vermeld. Een gebruiksvoorwaarde is een advies over hoe het levensmiddel op de juiste wijze kan worden gebruikt. Denk aan “niet schudden voor gebruik” op een pak vlaflip of informatie over voor hoeveel personen het levensmiddel is bedoeld.
Land van oorsprong of plaats van herkomst
Wil je meer lokaal eten? Dan is het interessant om naar het land van oorsprong te kijken. Producten die geheel uit één land of gebied komen hebben dat land of gebied als oorsprong. Heeft het product meerdere bewerkingen ondergaan, dan is het land van oorsprong het gebied waar de laatste bewerking heeft plaatsgevonden. Zo kan een product afkomstig uit Azië toch Nederland als land van oorsprong hebben. Azië is in dat geval de plaats waarvan het levensmiddel afkomstig is volgens de aanduiding op het etiket – deze is niet hetzelfde als het land van oorsprong [2].Ook hier kan je dus zo misleid worden. Stel, je hebt een Nederlandse appeltaart, aangeduid met de Nederlandse vlag op de verpakking. De appels, het primaire ingrediënt, zijn afkomstig uit Duitsland. Niet erg lokaal dus. Gelukkig is de fabrikant verplicht om te vermelden dat het om Duitse appels gaat. Kan jij zoeken naar een meer lokaal product, wanneer je Duitsland te ver weg vindt.
In dit artikel vind je trouwens allerlei tips om te eten met meer oog voor het milieu. Wil je minder eten weggooien? Hier onze tips tegen voedselverspilling.
Niet-verplichte informatie op een etiket
Naast de verplichte informatie op een etiket kan je ook andere informatie terugvinden op een etiket die niet verplicht is. Ook deze informatie is gekoppeld aan strenge regels en eisen.
Claims
Een claim is een bewering over de eigenschappen van een voedingsmiddel. We kunnen een onderscheid maken tussen voedingsclaims en gezondheidsclaims.
Een voedingsclaim beweert dat een voedingsmiddel een bepaalde goede samenstelling heeft. Bijvoorbeeld over de hoeveelheid energie (kcal/calorieën) in het product. Of over voedingsstoffen die het product niet, minder of juist meer bevat. Deze claims zijn vaak gemakkelijk te controleren. Denk aan de claim ‘light’, wat aangeeft dat er 30% minder energie (kcal) of suiker of vet in een product zit. Dit kan je controleren op het etiket in de voedingswaardedeclaratie. Gezondheidsclaims beweren dat een voedingsmiddel voordelig is voor de gezondheid. Denk aan ‘calcium draagt bij tot een normale werking van de spieren’ of ‘goed voor het cholesterolgehalte’. Deze claims zijn lastiger te controleren. De Europese Commissie houdt een register bij waarop terug te vinden is of een gezondheidsclaim is toegelaten of niet. En onder welke voorwaarden de claim gebruikt mag worden. Claims mogen officieel alleen gebruikt worden als deze bewezen zijn. Op etiketten wordt hier goed op gecontroleerd [2].
Met alle regels omtrent claims en de lange lijsten van toegestane en verboden claims, zou je zeggen dat het onmogelijk is voor de fabrikant om de consument te misleiden met claims. Toch moet je opletten met claims. Een gezondheidsclaim betekent namelijk niet per definitie dat een product gezond is. Een koekje met extra calcium kan bijvoorbeeld nog steeds veel energie (kcal), suiker of vet bevatten. En een product zonder toegevoegde suikers kan alsnog heel veel suiker bevatten.
Wees daarom kritisch met claims en kijk verder of het product echt bijdraagt aan een gezond eetpatroon. Controleer daarom altijd de ingrediëntenlijst en de voedingswaarden.
Keurmerken
Er zijn ontzettend veel verschillende keurmerken die je kan tegenkomen op een verpakking. Denk aan keurmerken met aandacht voor dierwelzijn en het milieu zoals EKO of het Beter Leven-keurmerk, keurmerken die wat zeggen over de bereiding van het product, zoals halal, of keurmerken die iets zeggen over de samenstelling van een product, zoals 100% volkoren. Om een keurmerk te krijgen moeten producten voldoen aan een aantal vastgelegde voorschriften. Dit kan gaan over de kwaliteit of samenstelling van een product. Of de manier waarop het gemaakt is.
Toch is het ook bij een keurmerk goed opletten hoe betrouwbaar deze is en wat het nu eigenlijk zegt. Naast de keurmerken die door een onafhankelijke partij worden opgesteld, hebben veel fabrikanten ook een eigen keurmerk in beheer. Verder betekent het niet dat een product ongezond is of niet voldoet aan de criteria van een keurmerk als deze geen keurmerk heeft. Er zijn namelijk veel keurmerken waarvoor betaald moet worden. En niet elke fabrikant investeert hierin. Het is dus de keuze van de fabrikant om een keurmerk aan te vragen, het is geen verplichting.
Wil je weten welke eisen een keurmerk stelt aan een product? Kijk dan eens naar de keurmerkenwijzer van Milieu Centraal. Deze geeft informatie over zo’n 250 keurmerken en logo’s die iets zeggen over milieu, dierenwelzijn en/of aspecten rondom mens en werk. Op basis van de informatie die keurmerken op hun website publiceren, heeft Milieu Centraal beoordeeld hoe streng die eisen van de keurmerken en logo’s zijn. Ook wordt er gekeken naar hoe de controle op het voldoen aan de eisen geregeld is en of er een sanctiebeleid is. Op die manier kan je een echt bewuste keuze maken.
Samengevat
Een etiket bevat ontzettend veel informatie. Waar een etiket je kan misleiden met mooie afbeeldingen en kreten kan de informatie je ook juist helpen om een gezondere of meer bewuste keuze te maken. Wil jij gezonder of duurzamer eten? Of minder voedsel verspillen? Verdiep je dan vooral in het etiket om de beste keuze te maken.
Meer inzichten over op welke manieren je kunt worden misleid in de supermarkt, hebben we op een rijtje gezet in dit artikel over misleidingen in de suup. Een daarvan kan zelfs je winkelwagentje zijn. In dit interessante artikel lees je hoe het kan dat de plaatsing van de handvatten op een winkelwagen je meer kan doen uitgeven.
