Onderzoek: leef je korter door een koolhydraatarm dieet?

Koolhydraatbeperkende diëten zijn de afgelopen jaren sterk in populariteit gegroeid. Vooral omdat veel websites en ‘voedingdeskundigen’ beweren dat deze methode helpt bij gewichtsverlies. De vraag is of dit echt zo goed werkt en dan vooral op de lange termijn en wat het doet met je gezondheid. Onderzoekers zochten het uit met een nieuw overzichtsartikel ^[1].

Samenvatting:

– Zowel een te lage als te hoge koolhydraatinname gaat samen met een verhoogde sterftekans. Het risico hierop lijkt het laagst bij een koolhydraatinname van 50-55%. Er zijn wel een aantal belangrijke kanttekeningen voor vervolgonderzoek. Toekomstig onderzoek moet uitwijzen of het gekozen percentage het meest gezond is.

– Indien je toch graag koolhydraatarm eet is het belangrijk om te letten op welke voedingsmiddelen je eet.

– Kies bij voorkeur voor plantaardige producten als vervanging van koolhydraatrijke producten. Denk aan groenten, noten en volkoren producten. Kies beperkt voor dierlijke producten om je koolhydraten mee te vervangen.

Zijn weinig koolhydraten gezond?

Er zijn veel theorieën over het effect van een koolhydraatarm dieet op je gezondheid mortaliteit. Een recente meta-analyse van verschillende grote cohortstudies in Noord Amerika en Europa geeft aan dat de mortaliteit* toeneemt bij een lage koolhydraatinname ^[2-6]. Een lage koolhydraatinname is 40% of minder in verhouding tot de totale energie-inname.

Zijn veel koolhydraten gezond?

Een aantal recente onderzoeken laat ook een verhoogde mortaliteit zien bij een hoge koolhydraatinname ^[7,8]. Een ‘hoge koolhydraatinname’ is meer dan 70% koolhydraten van de totale energiebalans.

Hoeveel koolhydraten is dan wel gezond?

Kortom, zowel een te hoge als een te lage inname van koolhydraten verhoogt de mortaliteit. Ander onderzoek lijkt aan te geven dat een inname van 50-55% koolhydraten samenhangt met het laagste mortaliteitsrisico ^[1].

De belangrijk vraag is nu: zijn er nog andere factoren waar geen rekening mee is gehouden?

*Mortaliteit is preciezer gezegd: de sterfte in een bepaalde periode, in relatie tot het aantal individuen in de populatie waarover het gaat.

Je voedingskeuzes zijn net zo belangrijk

Uit hetzelfde onderzoek komt naar voren dat de resultaten sterk varieerden afhankelijk van de bron van de voedingsstoffen. De mortaliteit nam toe als bij een koolhydraatbeperkt dieet indien de koolhydraten werden vervangen door dierlijke vetten of eiwitten. De mortaliteit nam af als de vervanging bestond uit plantaardige producten ^[1]. Deze factor was in eerdere studies niet meegenomen.

Verder is het belangrijk om te vermelden dat er verschillende oorzaken zijn die de mortaliteit beïnvloeden, zowel bij een hoge als lage koolhydraatinname. Zo gaan koolhydraatbeperkte diëten vaak samen met een lagere inname van groenten, fruit en volkoren granen. Daarbij neemt de inname van dierlijke voedingsmiddelen toe. Dit heeft niet alleen invloed op de inname van vetzuren, vezels, vitamines en mineralen. Op de lange termijn kan zo’n dieet leiden tot onder andere oxidatieve stress.

Aan de andere kant bevatten voedingspatronen rijk aan koolhydraten, vooral in Aziatische landen, vaak geraffineerde koolhydraten en minder voedingsstoffen. Denk aan witte rijst, noodles of witte pasta. Dit is ook niet bepaald bevorderlijk voor de gezondheid.

Wat kunnen we met deze informatie?

Zowel een te lage als te hoge koolhydraatinname lijkt samen te gaan met een verhoogde sterftekans. Het risico hierop is het laagst bij een koolhydraatinname van 50-55%. Indien je toch graag koolhydraatbeperkt eet is het belangrijk om te letten op welke voedingsmiddelen je eet. Kies bij voorkeur voor plantaardige producten als vervanging. Denk aan groenten, noten en volkoren producten. Kies beperkt voor dierlijke producten om je koolhydraten mee te vervangen.

Kanttekeningen bij dit onderzoek

Er is hier sprake van een observationele onderzoek. De resultaten moeten met enige voorzichtigheid geinterpreteerd worden. De reden hiervoor is dat er geen oorzaak-gevolgrelatie onderzocht kan worden met deze onderzoeksopzet. In voedingsonderzoek is dit vrijwel onmogelijk, omdat de interventies bij mortaliteit dan tientallen jaren duren.
De analyse is maar op 2 tijdsmomenten uitgevoerd over een periode van 6 jaar. Het kan zijn dat er zelfs binnen 6 jaar veel verschillen ontstaan in het voedingspatroon of dat de respondenten in een periode van 25 jaar heel anders eten.
In Aziatische kan het effect mogelijk anders zijn door een hogere visconsumptie met als gevolg andere gezondheidseffecten.
Echte low-carb diëten waren ondervertegenwoordigd in dit onderzoek (25% of minder koolhydraten ten opzichte van de totale energie-inname).
De focus in dit onderzoek lag op de totale koolhydraatinname en niet zozeer op de kwaliteit van de verschillende macronutriënten. Een recent artikel laat zien dat volkoren granen, fruit, groentes, bonen, noten en vis de kans op vroegtijdig overlijden verkleinen ^[9]. Verder wordt de kans op vroegtijdig overlijden groter door rood en verwerkt vlees en suikerrijke dranken.
De gekozen vragenlijsten zijn relatief makkelijk in te vullen en daardoor veel gebruikt en goedkoop. Het nadeel hiervan is dat de betrouwbaarheid van het onderzoek in gevaar komt. Het is namelijk lastig om je voeding van de afgelopen periode te herinneren en nauwkeurig te reproduceren.

Referenties

[1] Seidelmann, S. B., Claggett, B., Cheng, S., Henglin, M., Shah, A., Steffen, L. M., … & Solomon, S. D. (2018). Dietary carbohydrate intake and mortality: a prospective cohort study and meta-analysis. The Lancet Public Health.

[2] Nilsson LM, Winkvist A, Eliasson M, et al. (2012) Low-carbohydrate,high-protein score and mortality in a northern Swedish population-based cohort. Eur J Clin Nutr 2012; 66: 694–700.

[3] Fung, T. T., van Dam, R. M., Hankinson, S. E., Stampfer, M., Willett, W. C., & Hu, F. B. (2010). Low-carbohydrate diets and all-cause and cause-specific mortality: two cohort studies. Annals of internal medicine, 153(5), 289-298.

[4] Lagiou, P., Sandin, S., Weiderpass, E., Lagiou, A., Mucci, L., Trichopoulos, D., & Adami, H. O. (2007). Low carbohydrate–high protein diet and mortality in a cohort of Swedish women. Journal of internal medicine, 261(4), 366-374.

[5] Trichopoulou, A., Psaltopoulou, T., Orfanos, P., Hsieh, C. C., & Trichopoulos, D. (2007). Low-carbohydrate–high-protein diet and long-term survival in a general population cohort. European journal of clinical nutrition, 61(5), 575.

[6] Noto, H., Goto, A., Tsujimoto, T., & Noda, M. (2013). Low-carbohydrate diets and all-cause mortality: a systematic review and meta-analysis of observational studies. PloS one, 8(1), e55030.

[7] Dehghan, M., Mente, A., Zhang, X., Swaminathan, S., Li, W., Mohan, V., … & Amma, L. I. (2017). Associations of fats and carbohydrate intake with cardiovascular disease and mortality in 18 countries from five continents (PURE): a prospective cohort study. The Lancet, 390(10107), 2050-2062.

[8] Ramsden, C. E., & Domenichiello, A. F. (2017). PURE study challenges the definition of a healthy diet: but key questions remain. The Lancet, 390(10107), 2018-2019.

[9] Schwingshackl, L., Schwedhelm, C., Hoffmann, G., Lampousi, A. M., Knüppel, S., Iqbal, K., … & Boeing, H. (2017). Food groups and risk of all-cause mortality: a systematic review and meta-analysis of prospective studies, 2. The American Journal of Clinical Nutrition, 105(6), 1462-1473.