Wat zijn de voor- en nadelen van het ketogeen dieet?

Wat houdt het in?

Het ketogeen dieet is een dieet waarbij voornamelijk vetten (80%) gegeten worden en weinig eiwitten en koolhydraten (20%). Het dieet leg de focus op vet als primaire energiebron. Normaal gesproken worden de koolhydraten die gegeten worden afgebroken tot glucose, wat in de bloedbaan terechtkomt, waarna het naar de cellen wordt vervoerd. Bij dit dieet is er minder glucose in de bloedbaan omdat er weinig koolhydraten gegeten worden.

Het lichaam krijgt niet voldoende energie uit de glucose voor de basisfuncties. Als reactie gaat de lever over op het afbreken van vetten waarna er ketonen in het lichaam komen. Deze ketonen worden vervolgens gebruikt als energiebron.

Om het lichaam zo snel mogelijk in een ketose te krijgen, kan er eerst gekozen worden voor een verhouding van 90% vetten en 10% eiwitten en zo weinig mogelijk koolhydraten. De enige voedingsmiddelen met koolhydraten die gegeten worden zijn groene groenten. Rijst, brood, pasta en producten met suiker worden vermeden. Spek, eieren, noten en vet vlees daarentegen worden verhoogd ^[1].

Verschillende diëten

• Klassiek ketogeen dieet: bestaat voor 80% uit vetten, 1 gram eiwitten per kilo lichaamsgewicht en de rest van de energie uit koolhydraten. Voor iemand van 60 kg met een dagelijkse energiebehoefte van 1800 kcal komt dit neer op 160 gram vet, 60 gram eiwit en 30 gram koolhydraten.
• MCT ketogeen dieet: MCT (medium chain triglyceriden) zijn vetten die voorkomen in palm- en kokosolie. Deze vetten verschillen van de LCT (long chain vetten) die voornamelijk te vinden zijn in dierlijke producten. Het MCT ketogeen dieet bestaat voor 70% uit vetten, 10% uit eiwitten en 20% uit koolhydraten. Door de MCT-vetten zijn er minder vetten nodig om in ketose te komen. MCT vetten worden anders opgenomen in het lichaam. Hierdoor kunnen meer eiwitten en koolhydraten worden gegeten ^[2].
• Cyclisch ketogeen dieet: Doordeweeks wordt gegeten volgens het klassieke ketogeen dieet, in het weekend mogen koolhydraten gegeten worden. Op deze manier worden de voorraden glycogeen in de spieren weer opgeslagen. Hierdoor zal je minder moeite hebben tijdens het sporten. De kracht wordt wel minder, maar niet zo erg als bij het normale ketogeen dieet. De eerste twee weken wordt wel volgens het klassieke dieet gegeten om in ketose te komen. Tijdens de ketogene dagen wordt er gesport.
• Targeted ketogeen dieet: Het verschil met het cyclisch ketogeen dieet is dat op de dagen dat er getraind wordt 25-50 gram extra koolhydraten mogen worden gegeten. Dit is voldoende voor een gemiddelde training maar niet voor een duursport op hoge intensiteit.

Ketogeen dieet en afvallen

Veel diëten zijn gebaseerd op het principe van een ketogeen of koolhydraatarm dieet. Denk bijvoorbeeld aan Atkins. Samengevat komt het hier op neer:

Een koolhydraatarm dieet in combinatie met een negatieve energiebalans leidt vaak tot korte termijn gewichtsverlies. Afvallen is zeker mogelijk met een dergelijk dieet omdat je snel een negatieve energiebalans bereikt door het weglaten van veel voedingsmiddelen. Helaas houdt maar een kleine groep dit gewichtsverlies vast en valt bijna iedereen terug na een aantal maanden. Dit blijkt ook uit wetenschappelijk onderzoek waaruit naar voren komt dat 90% van de mensen terugvalt in hun oude patroon. Kortom een ketogeen dieet lijkt niet de oplossing te zijn.

De onderstaande figuur geeft een overzicht van de voor- en nadelen van een koolhydraatarm dieet. Hiervoor is gekozen omdat de voor- en nadelen vrijwel vergelijkbaar zijn.

Wat is het verschil tussen het ketogeen en koolhydraatarme dieet?

Nu wordt er, in tegenstelling tot het ketogeen dieet, bij een koolhydraatarme voeding meer eiwitten gegeten in plaats van vet. Op deze manier wordt spiermassa beter behouden tijdens de lijnperiode. Uit recent onderzoek onder 17 volwassenen met overgewicht waar gekeken is naar het effect van het ketogeen dieet op de spiermassa blijkt echter dat een ketogeen dieet niet leidt tot meer vetverlies, maar wel tot meer spierverlies dan een vetbeperking. Spiermassa verhoogt de energiebehoefte, verlies hiervan is niet wenselijk en kan leiden tot het zogenoemde jojo-effect ^[3]. Om die reden ben ik geen groot voorstander van een ketogeen dieet voor gewichtverlies.

Het ketogeen dieet en sport

Over het algemeen geldt dat koolhydraten als energiebron effectiever zijn voor sportprestaties dan vetten. De reden hiervoor is dat voor de verbranding van koolhydraten minder zuurstof nodig is en de energievoorziening daardoor sneller verloopt. Een kleine voorraad van koolhydraten in de spieren beïnvloeden zware inspanningen negatief. Op dit moment is er veel discussie over het effect van een Low Carb High Fat (LCHF) dieet op de sportprestaties. Het zou een positief effect hebben op de prestaties bij ultraduurinspanning (langer dan 2-3 uur) op lage inspanning (<80% VO2max). Echter, zijn onderzoekers hier nog met elkaar over in discussie ^[5]. Kijkend naar de prestaties en de huidige wetenschappelijke consensus zal ik dit dieet dan ook niet aanbevelen. En zeker niet voor de gemiddelde sporter.

Epilepsie en het ketogeen dieet

Het ketogeen dieet is in de basis niet bedacht om af te vallen. Het is in de jaren 20 van de vorige eeuw ontwikkeld voor mensen die last hadden van epilepsie. Bij 30% van de mensen met epilepsie werken medicijnen niet of onvoldoende. Het ketogeen dieet kan dan een optie zijn. Hoe dit precies werkt, is nog onbekend maar het dieet is vooral werkzaam bij kinderen. Dit komt waarschijnlijk doordat de hersenen van jonge kinderen in volle ontwikkeling zijn.

Omdat het ketogeen dieet behoorlijk streng is, wordt deze alleen toegepast bij kinderen met een moeilijk behandelbare vorm van epilepsie. Het kind moet een aantal dagen worden opgenomen en op het nieuwe voedingspatroon ingesteld worden door een diëtist onder begeleiding van verpleegkundige, neuroloog en/of kinderarts. Na opname wordt het dieet thuis voortgezet en blijft het kind onder controle. Binnen 3 maanden is het meestal duidelijk of het dieet effect heeft. Na 2 tot 3 jaar wordt het dieet in principe langzaam afgebouwd. De effecten zijn opvallend:

• 1 op de 3 kinderen ondervindt 90% aanvalsvermindering of is zelfs helemaal aanvalsvrij.
• 1 op de 3 kinderen heeft een vermindering van de aanvallen van 50-90%.
• Bij 1 op de 3 kinderen heeft het dieet geen effect op de aanvallen.
• Opvallend is dat veel ouders vinden dat hun kind door het dieet alerter reageert en dat het gedrag verbetert ^[4].

Bijwerkingen

Het ketogeen dieet kan meerdere bijwerkingen hebben. Denk hierbij aan:

• vermoeidheid
• afwezig gevoel
• hypoglykemie
• slecht werkende stoelgang (weinig vezels)
• tekorten in de voeding
• nierstenen.

Tijdens de introductie van het ketogeen dieet moet het lichaam wennen om vetten te gebruiken voor energie. Dit kan symptomen als misselijkheid, lichtheid in het hoofd, vermoeidheid, zwak voelen, koud voelen, diarree en hoofdpijn veroorzaken ^[6].

Ketose wordt vaak door de war gehaald met ketoacidose; een gevaarlijke staat van het lichaam waarbij de zuurgraad van het bloed te hoog is. Deze vorm kan optreden bij diabetes type 1 als er sprake is van een tekort aan insuline. Bij gezonde personen komt dit vrijwel niet voor.

Referenties: