Antinutriënten, wat zijn het en moeten we ze vermijden?

Antinutriënten: een begrip dat in mijn diëtistenpraktijk ineens voorbijkwam. Net als jij waarschijnlijk nu vroeg ik mij af wat antinutriënten precies zijn en waar ze in zouden moeten zitten. En is het iets om te vermijden? Ik zocht het voor jullie uit.

Wat zijn antinutriënten?

Op internet zijn veel verschillende definities te vinden voor antinutriënten. Zo zouden het stofjes zijn die planten aanmaken om zichzelf te beschermen en hierdoor giftig zijn. Anderen benoemen antinutriënten als een stof die de opname van één of meerdere voedingsstoffen belemmert [1]. Sommige benoemen beide effecten als ze het over antinutriënten hebben. Ik kon dan ook geen eenduidige benaming vinden van het begrip antinutriënt. Daarom benoem ik zowel de stoffen die invloed hebben op de opname, als die op zichzelf mogelijk schadelijk kunnen zijn. Ook ga ik in op de wisselwerking van bepaalde voedingsstoffen met verschillende soorten medicatie.

Voorbeelden van antinutriënten

Lectine

Lectine komt van nature voor in peulvruchten. Lectine kan de werking van de darmen ontregelen en in het ergste geval de nieren beschadigen. Verschijnselen van een lectinevergiftiging zijn braken, koorts en diarree. Om zo’n vergiftiging te voorkomen is het belangrijk om gedroogde peulvruchten niet rauw te eten. Lectine wordt onschadelijk als je peulvruchten weekt en 10 minuten kookt. Peulvruchten uit pot of blik zijn al voldoende verhit [2].

Fytinezuur

Fytinezuur komt voor in graanproducten waarin de gehele graankorrel wordt verwerkt. Bijvoorbeeld in ons volkorenbrood. Het komt van nature voor in de buitenste lagen van granen en zaden. De hoeveelheid fytinezuur is onder andere afhankelijk van de graansoort en de bereidingswijze. Fytinezuur bindt zich aan calcium, ijzer en zink waardoor deze elementen minder goed worden opgenomen in het lichaam. Het eten van producten rijk aan fytinezuur leidt bij een goed gevarieerd eetpatroon nagenoeg niet tot tekorten van deze stoffen. De bewezen positieve eigenschappen van volkoren producten wegen gemakkelijk op tegen de kleine verminderde opname. Eet dus gerust je volkorenbroodjes [3].

Oxaalzuur

Oxaalzuur komt voor in onder andere spinazie, rabarber en voedingsvezels. Het maakt een onoplosbare verbinding met calcium, waardoor dit niet goed kan worden opgenomen in het lichaam. Zolang je voeding voldoende calcium levert en je gevarieerd eet, hoeft dit geen probleem te zijn voor de calciumbalans en de botstofwisseling [4].

Solanine en tomatine

Solanine en tomatine zijn vergelijkbare stoffen die koorts, braken, diarree, lusteloosheid en hoofdpijn kunnen veroorzaken. Solanine komt voor in de schil en uitlopers van aardappelen. Het ontstaat onder invloed van licht. Tomatine komt voor in onrijpe, groene tomaten. Het wordt niet afgebroken door voeding te verhitten, koken of bakken. Eet daarom alleen rijpe tomaten. In Nederland worden vrijwel alleen aardappelen gekweekt met een laag solaninegehalte. Daarnaast is het advies om aardappelen koel, droog en donker te bewaren. Snijd groene stukjes en uitlopers weg [5].

Medicatie en de opname van voedingsstoffen

Niet alleen stoffen die van nature in voeding voorkomen kunnen de opname van voedingsstoffen belemmeren, maar ook medicatie kan dit effect hebben.

• Maagzuurremmers remmen ook de opname van vitamine B12. Ook kan het, afhankelijk van de soort, de opname van magnesium belemmeren.
• ACE-remmers kunnen het risico op een verstoorde kalium- of zinkconcentratie vergroten.
• Statines kunnen zorgen voor een tekort aan vitamine D.
• Diuretica kunnen door een verminderde resorptie een tekort aan kalium, zink en magnesium veroorzaken.
• Metformine remt de opname van vitamine B12.
• Afslankpillen die de opname van vetten remmen, remmen ook de opname van vitamine A, D, E en K. [6]

Mijn advies

Over het algemeen hoeven we ons niet heel druk te maken over antinutriënten. Door goed en gevarieerd te eten en je voeding op een goede manier te bewaren en bereiden, verlaag je de inname van deze stoffen. Met betrekking tot medicatie die invloed kunnen hebben op de opname van vitamines en mineralen is het verstandig te overleggen met jouw arts of diëtist of en hoe je hiernaar zou moeten handelen.