Begin maart werd een onderzoek gepubliceerd dat de voedingssector op de grondvesten deed schudden. Er zou namelijk geen bewijs zijn dat de inname van verzadigde vetzuren de kans op een hartaanval of andere hartaandoeningen verhoogt. De resultaten gingen snel de wereld rond, maar ondertussen blijken er al wat fouten in het onderzoek te zitten.
De huidige richtlijnen
Vet bevat naast veel energie (9 kcal per gram) ook vitamine A, D en E en essentiële vetzuren. In de aanbevelingen voor inname maakt de Gezondheidsraad een onderscheid tussen het totale vetgehalte en die van afzonderlijke soorten vetzuren zoals verzadigd vet, onverzadigd vet, transvet en cholesterol. Daarnaast hangt de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid af van het lichaamsgewicht. Bij mensen met een normaal gewicht is de aanbevolen hoeveelheid vet in hun voeding 20-40%, terwijl dit bij mensen met overgewicht 20-30/35% is. Voor transvetzuren (een onverzadigd vetzuur) geldt een maximum van 1%. Geadviseerd wordt om niet meer dan 10% verzadigd vet te eten. Hier is een reden voor. Verzadigd vet verhoogt namelijk het cholesterolgehalte in het bloed, en dan vooral het LDL-cholesterol – ook wel bekend als het ‘slechte’ cholesterol. Een hoog LDL-cholesterol verhoogt namelijk het risico op hart- en vaatziekten. Onverzadigde vetten verlagen juist het cholesterolgehalte, en dan met name het LDL-cholesterol – wat het risico op hart- en vaatziekten weer verkleint [1,2].
Het onderzoek
Begin dit jaar is een onderzoek gepubliceerd dat alle huidige richtlijnen tegenspreekt. Het onderzoek, gepubliceerd in de Annals of Internal Medicine, is uitgevoerd door een team van internationale wetenschappers. Er zijn hierbij 32 observationele studies gericht op voedingsinname (530.525 deelnemers), 17 observationele studies gericht op biomarkers (25.721 deelnemers) en 27 gerandomiseerde gecontroleerde trials met vetzuursupplementen (103.052 deelnemers) geanalyseerd [3]. De onderzoekers vergeleken mensen met de hoogste en de laagste inname van verzadigde vetten, waarbij geen duidelijk verschil is gevonden tussen het risico op hart- en vaatziekten. Ook bij het vergelijken van een hoge inname met een lage inname van onverzadigde vetten werd geen significant verschil gevonden. Hieruit werd de volgende conclusie getrokken:
Current evidence does not clearly support cardiovascular guidelines that encourage high consumption of polyunsaturated fatty acids and low consumption of total saturated fats [4].
Ten eerste is dit citaat uit de conclusie iets anders dan stellen dat verzadigde vetzuren met zekerheid niet gerelateerd zijn aan hart- en vaatziekten, zoals je eerst overal in de media terug kon vinden. Wat je wel kan stellen, is dat hier meer onderzoek naar gedaan moet worden. Wat veel mensen verder niet weten is dat naar aanleiding van veel kritiek het artikel is aangepast op meerdere punten, welke ik hieronder benoem.
Kritiek op het onderzoek
Volgens dr. Frank Hu, werkzaam aan de Harvard School of Public Health, betekenen deze bevindingen geen groen licht voor producten die rijk zijn aan verzadigde vetzuren. Ten eerste is volgens hem beleid gericht op een voedingsstof verouderd. Toekomstige richtlijnen moeten de nadruk leggen op voedingsmiddelen in plaats van richtlijnen voor macronutriënten [3]. Een ander kritisch punt van het huidige artikel is het missen van een groot klinisch onderzoek in de meta-analyse. Uit deze studie bleek namelijk dat het mediterrane dieet (rijk aan onverzadigde vetzuren) beschermt tegen hart- en vaatziekten [5]. Maar dr. Frank Hu is niet de enige die het artikel bekritiseerde.
Een ander kritiekpunt benoemd door meerdere onderzoekers is het volgende:
“The authors took one study on omega-3 fats, one type of unsaturated fats, to show a slightly negative effect while, in fact, it had shown a strong positive effect. The correction means that the meta-analysis now says people who report eating lots of this particular fat have significantly less heart disease; previously, it said there was no significant effect.”[6]
Oftewel: de eerste gepubliceerde versie benoemde dat omega-3-vetzuren geen significant effect hebben op het risico op hart- en vaatziekten, terwijl de gecorrigeerde versie vrijwel het tegenovergestelde stelt.
Maar dit is nog niet alles. Critici benoemen ook dat bij de meta-analyse twee belangrijke studies over omega-6-vetzuren niet gebruikt zijn [6]. Hierdoor kan je het onderzoek in twijfel trekken en afvragen of er nog meer belangrijke onderzoeken niet meegenomen zijn in het meta-onderzoek, aldus Jim Mann, onderzoeker aan de universiteit van Otago in Nieuw Zeeland.
Een ander probleem is dat er in de studie niet benoemd is wat de proefpersonen gegeten hebben in plaats van de verzadigde vetten. Uit eerder onderzoek is namelijk gebleken dat het vervangen van verzadigde vetzuren door koolhydraten geen voordelen heeft, terwijl het vervangen van verzadigde vetzuren door meervoudig onverzadigde vetzuren het risico op hart- en vaatziekten significant verkleint [7]. Dit gegeven is ook niet genoemd in het gecorrigeerde artikel.
Conclusie
Rajiv Chowdhury, een epidemioloog aan de universiteit van Cambridge en een van de auteurs van het artikel, staat ondanks de criteria achter zijn conclusies. Gerandomiseerde gecontroleerde trials hebben het “sterkste” bewijs laten zien en deze laten geen significant effect zien van het nuttigen van verzadigde en onverzadigde vetzuren op het risico op hart- en vaatziekten. Toch zijn zelfs sommige schrijvers van het artikel achteraf gezien niet tevreden over het onderzoek. Emanuele Di Angelantonio van de universiteit van Cambrigde zegt hierover het volgende:
“We zeggen niet dat de huidige richtlijnen fout zijn en dat mensen zo veel verzadigde vetten mogen eten als ze willen. We wilden hiermee zeggen dat er geen sterke onderbouwing is voor de richtlijnen en dat deze verder moeten worden onderzocht. Het bericht is verkeerd geïnterpreteerd door de media.”[6]
En ik denk dat hij daar de vinger op de pijnlijke plek legt. Vaak worden onderzoeken door de media verkeerd geïnterpreteerd waardoor misinformatie ontstaat, terwijl de consument dit niet doorheeft. Het artikel heeft veel verwarring veroorzaakt, en dat het artikel later gecorrigeerd is, is bij velen niet bekend. Op dit moment moet er meer onderzoek gedaan worden naar de effecten van de verschillende soorten vetten op het risico op hart- en vaatziekten. Voor de zekerheid kan je voorlopig beter niet niet te veel verzadigde vetzuren eten. Geniet bijvoorbeeld één of twee keer per week van een stukje vis. Dat is nog lekker ook!
