Waarom perfectionisme niet helpt om af te vallen

Je doel is om een paar kilo af te vallen. Je hebt een plan gemaakt en gaat ervoor om dit perfect tot uitvoering te brengen. Maar wist je dat die wens om het perfect te doen, je er juist van kan weerhouden om je doelen te behalen? 

Je bent nooit tevreden

Mensen die perfectionistisch zijn, zijn eigenlijk nooit tevreden. Dit komt omdat er altijd een verschil is tussen wat we willen en wat er daadwerkelijk gebeurt. In onze gedachten moet het perfect zijn, maar de werkelijkheid is altijd anders. De ontevredenheid die hierbij ontstaat brengt weer vervelende gevolgen met zich mee.

Wat voor gedrag vertoon je als je je er eigenlijk niet in gelooft dat het je gaat lukken?

Ontevredenheid werkt namelijk door op ons zelfbeeld. Je doet het volgens jezelf niet alleen niet goed genoeg, je bént ook niet goed genoeg. Uiteindelijk word je dus ontevreden met jezelf! En een negatief zelfbeeld en het niet geloven in je eigen kunnen vergroot weer de kans dat jij je doelen ook niet gaat behalen.

Op deze manier werkt je perfectionisme de zogenaamde self fulfilling prophecy in de hand. Een self fulfilling prophecy is letterlijk vertaald een zichzelf vervullende voorspelling. Omdat je een bepaalde verwachting hebt, zal deze ook uitkomen.

Wat voor gedrag vertoon je als je je er eigenlijk niet in gelooft dat het je gaat lukken? Als je al denkt dat je iets niet kan, doe je er dan nog moeite voor om het überhaupt te proberen? Zonder dat je het misschien bewust doorhebt, heb je het eigenlijk al opgegeven.

Van fouten maken leer je

Een ander groot nadeel van perfectionisme is dat het groei in de weg staat. Want als je een perfectionist bent, wil je geen fouten maken. Terwijl fouten maken en hiervan leren juist ervoor zorgt dat je je verder ontwikkelt. Zo vind ik het altijd een pre als iemand die ik begeleid een kleine terugval krijgt. We kunnen deze dan namelijk samen analyseren. Wat ging er mis, wat was de oorzaak en vooral: hoe zou je het de volgende keer anders doen? Wil je dit zelf doen? Lees hier hoe je met een terugval omgaat.

Hetzelfde geldt voor lastige situaties. Denk aan een verjaardag, feestje of stressvolle periode. Juist door op dat soort momenten niet te handelen volgens je perfecte plaatje kan je leren van de situatie. Zodat je uiteindelijk weet wat het beste voor jou werkt. En dat geeft je een voordeel voor de rest van je leven. Terwijl als je vanwege je doel om het perfect te doen zulke situaties gaat vermijden je nog steeds niet leert hoe je met zulke situaties het beste om kan gaan. En je wilt toch niet de rest van je leven alle feestjes gaan afzeggen waarvoor je wordt uitgenodigd zodat je maar op gewicht blijft?

Het alles-of-niets-denken

Een ongezonde maaltijd maakt je niet meteen ongezond, net zoals een gezonde maaltijd je niet direct gezond maakt. Toch komt het vaak voor bij mensen die het perfect willen doen; meteen denken het verpest te hebben als ze iets minder verantwoord eten. ‘Nu ik dat koekje heb gehad, kan ik net zo goed het hele pak opeten’, ‘Ik heb dat gebakje gehad op werk, dus de hele dag is toch al verpest’, ‘Ik heb vandaag niet gesport, dus kan net zo goed dat wijntje drinken’. Zijn deze uitspraken herkenbaar voor je? Voor mij wel, ik kom ze namelijk regelmatig tegen in de praktijk. Mensen die ik begeleid die vastzitten in dit alles-of-niets-denken.

Omdat ze het perfect willen doen, zijn ze ook veel strenger voor zichzelf als het een keertje anders gaat dan gehoopt. Het moet perfect en anders heeft het toch geen zin. ‘Als ik afwijk van mijn gezonde eetpatroon ben ik een mislukkeling en zwak’, is de gedachte. Maar is dit ook zo?

Het hoeft niet perfect voor goed resultaat

Vergelijk jouw situatie met een auto. Als jij een deukje in je auto rijdt, of er komt een krasje op de motorkap, sla je er dan ook nog even met een honkbalknuppel op in? Of breng je hem meteen naar de sloop? Nee toch? Waarom zou je het dan wel met je voeding doen? Zo’n klein krasje of deukje kan je toch prima weer herstellen? Die auto blijft wel rijden. En met gezond eten kan je je net zo gemakkelijk herpakken.

Als je doel is om gewicht te verliezen wil je meer energie verbranden dan dat je binnenkrijgt: wat je wilt is het creëren van een zogenoemde negatieve energiebalans. Stel je voor dat je met je nieuwe eetpatroon 500 kcal meer verbrandt dan dat je binnenkrijgt. Op een dag heb je een feestje waardoor je wat meer eet. Je tekort die dag is een overschot geworden van 200 kcal. Maar als jij die dag erna gewoon weer je ritme oppakt, is er niks aan de hand. Je hebt die dag erna namelijk gewoon weer een tekort van 500 kcal. Je valt die week misschien iets minder snel af, maar je boekt nog steeds progressie. Maar als je die dag erna blijft hangen in het alles-of niets-denken en de hele week een overschot aan energie binnenkrijgt, dan kan het je progressie wél in de weg staan. Omdat je dan geen tekort meer hebt.

Een ander voorbeeld. Je neemt dat ene koekje bij de koffie, ondanks je voornemen alle koekjes af te slaan. Stel dat hier 100 kcal inzitten. Je kan dan daardoor een tekort hebben op die dag van 400 kcal in plaats van 500 kcal. Maar je kan het ook op die dag compenseren. Bijvoorbeeld door het toetje of saus te laten staan, of een stukje extra te wandelen.

Het probleem met perfectionisme is dat men dit vaak over het hoofd ziet. Je saboteert jezelf met het alles-of-niets-denken, door na één afwijking van je plan te denken dat alles nu verloren is. Terwijl jezelf af en toe de ruimte te geven voor iets extra’s juist kan helpen om het op de lange termijn vol te houden. Helemaal als je je na een extraatje weer weet te herpakken en je oude, gezonde ritme weer oppakt.

Denk niet aan een roze olifant!

Waarschijnlijk zie je meteen een roze olifant door je woonkamer lopen nu je dit leest. Dit werkt eigenlijk net zo met voeding. Als je jezelf verbiedt bepaalde voedingsmiddelen te nemen, omdat ze niet in je perfecte eetplan passen, dan heb je hier juist zin in! Hoe vaak ik wel niet tegenkom in de praktijk dat mensen zichzelf niet hun favoriete snack meer gunnen, om vervolgens zich hier op een zwak moment helemaal misselijk aan te eten. Met weer een grotere calorie-inname als gevolg en dus minder resultaat.

Je kan het beste jezelf bewust met mate iets extra’s gunnen. Laat dat perfectionisme dus wat meer los. Hierdoor hou je het allereerst op de lange termijn makkelijker vol omdat er geen verboden producten zijn. Je houdt het afvallen zo ook leuker voor jezelf. Maar je gaat ook niet overeten op het moment dat je jezelf wél iets extra’s gunt. En die extra energie, die ik eerder benoemde, die kan je met aanpassingen prima verwerken in een gezond eetpatroon.

Doorslaan richting een eetprobleem

Perfectionisme kan ook uitmonden in een obsessie. En een obsessie met gezond eten of afvallen kan uiteindelijk ook doorslaan in ongezond eetgedrag. In het meest ernstige geval richting een eetstoornis. Denk bijvoorbeeld aan mensen met orthorexia die alleen nog maar gezond willen eten en hierdoor juist ongezond en eenzijdig gaat eten. Of steeds verder willen gaan om die kilo’s kwijt te raken en zo veel te weinig te eten. Het blijkt dat mensen die perfectionistisch zijn een vergroot risico hebben op het ontwikkelen van een eetstoornis. En mensen met een eetstoornis worden ook vaak omschreven als perfectionistisch.

Laat het perfectionisme in je los

Perfectionisme zal je eerder tegenstaan om je doelen te behalen dan je helpen om dichter bij je doel te komen. Probeer daarom je perfectionisme meer los te laten. Dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Daarom een aantal tips:

1. Probeer flexibeler te zijn. Er bestaat geen ‘alles óf niets’, er zit nog veel meer tussenin. Er zijn meerdere wegen die naar Rome leiden en meerdere manieren om gewicht te verliezen. Wees creatief!
2. Maak fouten en wees daar niet bang voor. Zoals ik al eerder benoemde is fouten maken essentieel voor groei. Maar sta wel stil bij je fouten en leer hiervan.
3. Wees niet te streng voor jezelf. Dit kan namelijk juist averechts werken. Wees vooral realistisch.
4. Sta eens stil bij wat perfectionistisch met je dieet omgaan je heeft gebracht. En vooral ook waarin het je heeft belemmerd.
5. Accepteer het als het een keer niet gaat zoals je wilt. Zie dit als een les voor de volgende keer.

Ik ben benieuwd. Ben jij heel streng voor jezelf als je een lijnpoging doet? En helpt dit jou om je doel te behalen, of staat het je juist tegen? Laat het me weten in een reactie in de FIT.nl community.