Onderzoek: wat zijn de oorzaken van overgewicht?

Meer bewegen, minder eten. Dat zou ons beschermen tegen overgewicht en helpen met afvallen. Hoewel het in de basis zo werkt zijn er veel andere factoren die invloed hebben op of je wel of niet overgewicht ontwikkelt. Het World Cancer Research Fund heeft recent een rapport gepubliceerd over dit onderwerp.

Er zijn verschillende factoren in onze voeding en leefstijl die overgewicht en obesitas veroorzaken. Alle onderzoeken naar deze factoren zijn door een team van experts samengevat in een rapport ^[1]. Er is sterk bewijs gevonden voor vier factoren die het risico verhogen op een te hoog gewicht. Daarnaast is er voor vijf factoren sterk bewijs gevonden dat ze juist beschermen tegen het ontwikkelen van overgewicht.

Risicofactoren

Het panel heeft voor verschillende factoren sterk bewijs gevonden dat ze overgewicht in de hand helpen ^[1]. Zo is er sterk bewijs dat een lange schermtijd het risico op overgewicht verhoogt. Vooral bij kinderen is dit risico aangetoond. Maar ook voor volwassenen is het belangrijk niet te lang achter een scherm te zitten. Behalve dat een lange schermtijd samengaat met weinig lichaamsbeweging, is er ook een verband gevonden met het eten van veel en energierijke voeding.

Uiteraard heeft voeding ook een grote invloed op overgewicht. Hier zijn verschillende factoren te benoemen. Over het algemeen wordt een westers eetpatroon gezien als een grote risicofactor. Denk dan aan een voedingspatroon rijk aan vlees, vet en suiker. Ook dranken waar suiker aan is toegevoegd zijn dikmakers, zoals frisdranken, sportdranken en energiedranken.

Voor dranken die gezoet zijn met zoetstoffen die geen energie leveren is geen sterk bewijs gevonden dat het de kans op overgewicht vergroot. Daarnaast is het gebruik van fastfood zoals burgers, patat en gefrituurde kip niet geheel verrassend een risicofactor.

Wat beschermt tegen overgewicht?

Behalve dat er bewezen factoren zijn voor het ontwikkelen van overgewicht zijn er ook factoren die hier tegen kunnen beschermen.

Opvallend is dat er voor wandelen sterker bewijs is dat het beschermt tegen overgewicht dan voor beweging in het algemeen. Kortom: ga niet alleen sporten, maar trek ook die wandelschoenen aan!

Probeer qua voeding te streven naar een Mediterraan dieet. Dit is een eetpatroon rijk aan groente, fruit, volkoren producten, vette vis en oliën en matig in vlees. Sowieso is een voeding rijk aan vezels ook een bewezen beschermende factor. Kies dus voor volkoren als je streeft naar een gezond gewicht.

Heb je als kind borstvoeding gehad, dan heb je ook voordeel. Borstvoeding krijgen lijkt je op latere leeftijd te beschermen tegen overgewicht. Helaas voor de moeder is er gering bewijs dat het geven van borstvoeding voor haar beschermt tegen overgewicht.

Beperkt bewijs

Misschien missen jullie een aantal factoren in bovenstaande tekst. Dat is niet zo gek. Het blijkt dat er veel factoren, waarvan ook ik overtuigd was dat ze beschermen tegen overgewicht, helemaal niet bewezen zijn als effectief. Er zijn wel aanwijzingen dat groente en fruit beschermen tegen overgewicht maar het bewijs hiervan is beperkt.

Een zittende leefstijl is een bewezen risicofactor. Maar een inactieve leefstijl is geen bewezen risicofactor. Al zijn hier wel aanwijzingen voor. Kortom, hier moet meer onderzoek naar gedaan worden. Tot die tijd zou ik wel adviseren om volop te bewegen en je groente en fruit te eten.

Vooralsnog geven de onderzoekers aan dat er naar de effecten van onder andere een vegetarische of veganistische voeding, een gevarieerde voeding, eten in de avond, het aantal eetmomenten, zoetstoffen, krachttraining en slaap nog te weinig onderzoek is gedaan. Hierover kunnen nog geen conclusies worden getrokken.

Overige factoren

Behalve voeding en leefstijl zijn er nog andere interessante factoren die verband houden met overgewicht. Zo is er wetenschappelijk onderzoek dat aangeeft dat erfelijkheid zeker invloed heeft op het risico om overgewicht te ontwikkelen. Dit betekent echter niet dat je ook per se overgewicht ontwikkelt als dit in je familie voorkomt.

Eerder genoemde factoren zoals je dieet en je omgeving hebben daarin ook een grote invloed. Niet alleen erfelijkheid maar ook de voeding van de moeder tijdens de zwangerschap speelt een rol. Zo blijkt dat baby’s van moeders met een te hoog gewicht meer kans hebben later zelf te zwaar te worden.

Verder kan de omgeving zowel een beschermende als risicofactor zijn. Van belang is bijvoorbeeld of gezonde voeding beschikbaar en betaalbaar is. Of dat je op elke hoek van de straat verleid wordt door snackbars en koffietentjes. Psychosociale factoren zoals stress, eetstoornissen en depressiviteit hebben ook bewezen effect op het gewicht.

Daarnaast komt er steeds meer bewijs dat de bacteriën in onze darmen een grote invloed hebben op onze gezondheid en gewicht. Zo blijkt het bijvoorbeeld dat het zogenoemde darmmicrobioom van iemand met een gezond gewicht anders is dan van iemand met overgewicht. De vraag is wel of dit een oorzaak of juist gevolg is van het verschil in gewicht of bacteriesamenstelling.

Wat kunnen we met deze informatie

Wat ik sterk vind aan dit onderzoek is dat het dieper ingaat op de oorzaken en beschermende invloeden op overgewicht. Het gaat verder dan het basis advies van “meer bewegen en minder eten”. Ik denk dat er op deze manier ook beter geadviseerd kan worden wat mensen kunnen doen om op een gezond gewicht te komen. Kortom, neem je eigen leefstijl eens kritisch onder de loep. Vergelijk het met bovenstaande punten en kijk wat jij kunt doen om gezonder te leven.

Ik ben heel benieuwd wat je van dit onderzoek vindt en of je punten hebt waar je zelf mee aan de slag wilt gaan. Laat het me weten in een reactie in de FIT.nl community!

Referenties