Herken je dit? Na een periode van succesvol lijnen, kom je de verloren kilo’s net zo snel weer aan. Soms nog met wat extra kilo’s erbij. Recent onderzoek wijst uit dat vetcelstress het jojo-effect kan verklaren.
Podcast over vetcelstress
Reactie van het lichaam op gewichtsafname
Vetcellen zijn kwetsbaar. Om zich te beschermen, bouwen ze een uitwendig skelet. Tijdens het afvallen raakt de vetcel vet kwijt waardoor deze krimpt. Het skelet moet dan meekrimpen, maar het aanpassen van het skelet kost veel energie. Energie die het lichaam al tekort heeft. De cel krijgt dan stress te voorduren. De gemakkelijkste manier om van die stress af te komen, is om de vetcel weer te laten groeien.
Het lichaam heeft meerdere methodes om dit te realiseren. Een van deze manieren is een verminderde uitscheiding van leptine. Dit is een hormoon dat het hongergevoel remt. Een tekort aan leptine kan leiden tot meer eten. Te weinig leptine in het brein zorgt er ook voor dat we anders reageren als we voedsel zien, het wordt nog aantrekkelijker. Oftewel: van een dieet krijg je honger, en die honger maakt eten tot een grote verleiding.
Verder wordt het brein beïnvloed tijdens een extreme lijnperiode. Ons lichaam streeft naar een stabiel gewicht. Ons brein zorgt hiervoor door onder andere in de gaten te houden hoe vol onze darmen zijn, welke voedingsstoffen er in het bloed rondzwerven en hoe uitgerekt onze maag is. Een deel van het brein, de hypothalamus, scheidt als reactie hierop het hormoon CRH of het hormoon oxerine uit. Van oxerine krijg je honger, en CRH geeft je een verzadigd gevoel. Dit heeft invloed op het eetgedrag. Ten slotte vertraagt de stofwisseling tijdens een strenge lijnperiode waardoor je energiebehoefte afneemt en het gemakkelijker is om aan te komen [1,2,3].
Het onderzoek
Zes jaar geleden hebben onderzoekers van de Universiteit Maastricht al onderzoek gedaan naar vetcellen. Hier werd al duidelijk dat vetcellen het vet niet graag afstaan. Na dit onderzoek bestond het vermoeden dat vetcellen na sterk afvallen stress ondervinden. Om deze stress zo snel mogelijk weer kwijt te raken, gaan ze opnieuw vet stapelen.
Aan het onderzoek deden achttien gezonde proefpersonen mee waarbij ze voor acht weken een dieet hebben gevolgd. Vervolgens werden de deelnemers verdeeld in groepen, waarbij de eerste groep bestond uit mensen die na het afvallen op gewicht bleven en de tweede groep bestond uit mensen die na het afvallen weer in gewicht toenamen. De gewichtstijgers verloren 14,3% van hun lichaamsgewicht, maar kwamen in tien maanden alweer 8,2% aan. De gewichtblijvers daarentegen verloren 14,4% en kwamen 0,9% aan. In het vetweefsel van de deelnemers is gekeken naar specifieke eiwitten, zogenoemde markers, voor cel-stress. Hieruit bleek dat stress in de vetcellen tijdens afvallen bij de gewichtstijgers duidelijk meer toeneemt dan bij proefpersonen die op gewicht bleven.
Dit blijkt ook uit een meer recent onderzoek door wetenschappers van de Universiteit van Maastricht, Kopenhagen en Lausanne. Dit onderzoek richtte zich op de samenstelling van het externe skelet van vetcellen. De hypothese was dat de celskelet een factor is bij het ontstaan van vetcelstress na afvallen. Het onderzoek is uitgevoerd bij 496 proefpersonen met overgewicht en obesitas die acht weken lang een calorie-arm dieet hebben gevolgd. Na zes maanden werden de deelnemers nogmaal gescreend, waarbij gekeken werd naar het externe celskelet van de vetcellen. Hieruit kwam naar voren dat variatie in componenten van het externe celskelet van invloed is op het jojo-effect [4,5].
Conclusie
Veel mensen hebben na een periode van streng lijnen problemen om op gewicht te blijven. Vaak wordt hier het jojo-effect als oorzaak genoemd met bijbehorende spaarstand van het lichaam en een vergroot hongergevoel. Een duidelijke verklaring voor het jojo-effect was er echter niet. Vetcelstress lijkt een van de mogelijke verklaringen voor het jojo-effect. De hiervoor genoemde onderzoeken bevestigen de hypothese dat vetcelstress het jojo-effect beïnvloedt. Met dit in het achterhoofd is het verstandig om geleidelijk af te vallen. Doe dit in overleg met een professional zoals een gecertificeerde personal trainer of diëtist.
