Iedereen krijgt uiteindelijk met artrose te maken. Maar is artrose écht slijtage? En als het geen slijtage is, kun je er dan iets aan doen?
Inhoudsopgave
Wat is artrose?
Kort gezegd is artrose afbraak van het gewrichtskraakbeen. Uiteraard ligt het iets ingewikkelder dan dit. Om het proces van artrose te kunnen begrijpen zal er gekeken moeten worden naar de opbouw van kraakbeen.
Artrose kan voorkomen in alle gewrichten. Zowel van de armen en benen als de wervelkolom. Dit artikel richt zich vooral op heup- en knieartrose aangezien dit de meest voorkomende plekken van artrose zijn.
Wat is kraakbeen?
De hoofdfunctie van kraakbeen is het zorgen voor demping tijdens het bewegen. Verder zorgt kraakbeen er ook voor dat de gewrichten soepeler bewegen. Dit gebeurt in samenwerking met met het gewrichtsvocht. Er bestaan een aantal verschillende soorten kraakbeen.
De twee meest voorkomende soorten kraakbeen zijn [1]:
- Hyalien kraakbeen: Dit kraakbeen bestaat uit vezels met veel water er tussen. Het komt voor bij alle gewrichten in het menselijk lichaam, zoals heup, schouder en knie. Ondanks de grote hoeveelheid water in het kraakbeen is het erg vormvast en zal het dus niet zo snel van vorm veranderen door het bewegen. In het hyalien kraakbeen zitten geen bloedvaten en zenuwen, herstel na een beschadiging is daardoor (bijna) niet mogelijk.
- Vezelig kraakbeen: In dit kraakbeen zitten meer vezels dan bij hyalien kraakbeen. Hierdoor kan het goed tegen trekkrachten. De menisci in de knie en in de gewrichten van de wervelkolom bestaan uit dit type kraakbeen. Vezelig kraakbeen bevat meer bloedvaten dan hyalien kraakbeen. Dit zorgt ervoor dat het vezelig kraakbeen zich na een beschadiging beter kan herstellen. Echter wordt soms niet de gehele beschadiging hersteld.
Wat gebeurt er bij artrose?
Veel mensen denken dat artrose hetzelfde is als slijtage. Dat zou betekenen dat artrose ontstaat door het veel gebruiken van gewrichten; dit is niet zo. Een persoon met een zittend beroep en een inactieve levensstijl zal bijvoorbeeld zijn kniegewrichten weinig belasten. Toch kan deze persoon knie-artrose krijgen. Kortom: artrose is dus iets anders dan slijtage.
Het ontstaan van artrose is een erg ingewikkeld proces waarbij veel stoffen betrokken zijn. Kort gezegd gaat het in verschillende stappen. Niet in elk gewricht worden al deze stappen doorlopen en sommige stappen vallen samen of vinden plaats in een andere volgorde. De stappen worden hieronder beschreven.
- De eerste verandering die ontstaat is dat het hyalien kraakbeen wordt afgebroken. Hierdoor verandert de vorm van het kraakbeen. Er ontstaan bijvoorbeeld scheurtjes [2].
- In een volgende stap ontstaan er zogenaamde osteofyten. Osteofyten zijn botuitsteeksels die vaak ontstaan aan de rand van gewrichten. Dit is vaak het beste zichtbaar in de vingers.
- Uiteindelijk neemt de dikte van het kraakbeen af, ontstaat er spierzwakte en een gevoel van gewrichtsinstabiliteit [3].
Symptomen van artrose
Artrose kan gepaard gaan met veel verschillende symptomen. Het is onder andere afhankelijk van de plek van de artrose. Hieronder een lijst met symptomen.
- Pijn: dit is het symptoom wat het meest voorkomt.
- Gewrichtsstijfheid: vooral bij het starten van een beweging na rust. Bijvoorbeeld bij het uit bed stappen ‘s morgens.
- Spierkrachtverlies.
- Balansproblemen: hierdoor gaat het lopen moeilijker en worden mensen bang om te vallen.
- Afname van gewrichtsmobiliteit: de bewegingsuitslag van een gewricht wordt kleiner. Een knie kan bijvoorbeeld minder ver gebogen worden dan voorheen.
- Het ontstaan van osteofyten bij de gewrichten: Dit zijn botuitsteeksels die meestal te zien zijn in de vingers.
De ernst van de symptomen heeft geen relatie met de mate van artrose die te zien is op een röntgenfoto of MRI-scan. Artrose hoeft dus ook niet vastgesteld te worden door middel van een röntgenfoto. Dit gebeurt vaak aan de hand van de symptomen.
Kun je artrose voorkomen?
Iedereen krijgt te maken met artroseklachten bij het ouder worden. Er zijn een aantal factoren die de kans op klachten door artrose vergroten of die de artrose versnellen. Deze factoren zijn:
- overgewicht of obesitas [4,5,6]
- blessure of operatie in het verleden[4,6]: bijvoorbeeld een kijkoperatie in de knie of schouder
- inactiviteit [3]
- verzwakking van de spieren die de knie strekken [5]: dit geldt voor knie-artrose.
De klachten door artrose zijn deels te voorkomen door middel van:
- het hebben van een gezond BMI [5,9,10,11]
- een goede spierkracht in de bovenbeenspieren [5,11]: dit geldt voor knie en heup artrose
- voldoen aan de Nederlandse Norm Gezond Bewegen [5,9,10,11]
Wat kun je doen als je last van artrose hebt?
Er zijn een aantal opties als je last hebt van artrose, namelijk:
Operatie
Als er sprake is van veel klachten in een gewricht ten gevolge van artrose kan er besloten worden om het gewricht te vervangen. Een orthopedisch chirurg plaatst dan een gewrichtsvervangende prothese. De bekendste voorbeelden zijn een ‘nieuwe’ heup of knie. In sommige gevallen wordt er ook een prothese geplaatst in de schouder, elleboog, pols of enkel.
Een aantal maanden na de operatie zijn de meeste mensen klachtenvrij. Vaak blijft er echter wel een bewegingsbeperking aanwezig, bijvoorbeeld het niet helemaal kunnen buigen van de knie. Er wordt geadviseerd om na een operatie oefeningen te gaan doen om zo snel mogelijk weer op de been te komen [7,8]. Dit kan eventueel met behulp van een fysiotherapeut. Vooral op de korte termijn zorgt fysiotherapie voor een snellere verbetering tijdens dagelijkse activiteiten [8].
Oefentherapie
Een manier om de symptomen van artrose te verminderen is oefentherapie onder begeleiding van een fysiotherapeut. De artrose zelf neemt hierdoor niet af. Het meeste onderzoek wordt gedaan bij knie- en heupartrose. De effecten van oefentherapie bij artrose zijn:
- afname van pijn [3,9,10]
- het makkelijker kunnen uitvoeren van dagelijkse bezigheden [9,10]
- verbeterde mobiliteit van het gewricht [9,10]
Deze oefentherapie bestaat uit krachttraining, balanstraining en oefeningen om de mobiliteit van het gewricht te vergroten. Het blijkt dat deze oefentherapie het beste kan plaatsvinden onder begeleiding van een fysiotherapeut [3,9,10,11]. Een fysiotherapeut kan namelijk inschatten welke oefentherapie het beste bij de soort klachten past [11].
Conclusie
Artrose is een kwaal die vaak op oudere leeftijd opspeelt die ervoor zorgt dat het kraakbeen in een gewricht afneemt. Dit zorgt in sommige gevallen voor onder andere pijn, stijfheid en krachtverlies. Artroseklachten zijn te verminderen door een gezond gewicht en oefentherapie bestaande uit onder andere krachttraining en balanstraining. Mocht oefentherapie niet helpen, dan is een gewrichtsvervangende operatie een goede oplossing.
Referenties
[1] de Morree, J. J. (2008). Dynamiek van het menselijk bindweefsel: functie, beschadiging en herstel. Bohn Stafleu Van Loghum.
[2] Van der Meer, J. (2010). Interne geneeskunde. Bohn Stafleu van Loghum.
[3] Roos, E. M., & Arden, N. K. (2016). Strategies for the prevention of knee osteoarthritis. Nature Reviews Rheumatology, 12(2), 92.
[4] Silverwood, V., Blagojevic-Bucknall, M., Jinks, C., Jordan, J. L., Protheroe, J., & Jordan, K. P. (2015). Current evidence on risk factors for knee osteoarthritis in older adults: a systematic review and meta-analysis. Osteoarthritis and cartilage, 23(4), 507-515.
[5] Øiestad, B. E., Juhl, C. B., Eitzen, I., & Thorlund, J. B. (2015). Knee extensor muscle weakness is a risk factor for development of knee osteoarthritis. A systematic review and meta-analysis. Osteoarthritis and Cartilage, 23(2), 171-177.
[6] Verhaar, J. A. N., & Mourik, J. (Eds.). (2009). Orthopedie. Bohn Stafleu van Loghum.
[7] Coulter, C. L., Scarvell, J. M., Neeman, T. M., & Smith, P. N. (2013). Physiotherapist-directed rehabilitation exercises in the outpatient or home setting improve strength, gait speed and cadence after elective total hip replacement: a systematic review. Journal of physiotherapy, 59(4), 219-226.
[8] Artz, N., Elvers, K. T., Lowe, C. M., Sackley, C., Jepson, P., & Beswick, A. D. (2015). Effectiveness of physiotherapy exercise following total knee replacement: systematic review and meta-analysis. BMC musculoskeletal disorders, 16(1), 15.
[9] Fransen, M., McConnell, S., Harmer, A. R., Van der Esch, M., Simic, M., & Bennell, K. L. (2015). Exercise for osteoarthritis of the knee: a Cochrane systematic review. Br J Sports Med, bjsports-2015.
[10] Fransen, M., McConnell, S., Hernandez‐Molina, G., & Reichenbach, S. (2014). Exercise for osteoarthritis of the hip. Cochrane Database of Systematic Reviews, (4).
[11] Gay, C., Chabaud, A., Guilley, E., & Coudeyre, E. (2016). Educating patients about the benefits of physical activity and exercise for their hip and knee osteoarthritis. Systematic literature review. Annals of physical and rehabilitation medicine, 59(3), 174-183.
