Waarom is het zo moeilijk om slank te blijven?

In de praktijk heb ik het vaak voorbij zien komen: mensen willen graag afvallen en met behulp van een dieet verliezen ze snel die paar kilo. Alleen is dat bijna nooit een blijvend resultaat. Integendeel: de kilo’s vliegen er na een lijnpoging zo weer aan! Dit noemen we ook wel het jojo-effect. Ik krijg dan ook vaak de vraag: waarom is het toch zo moeilijk om na het afvallen op gewicht te blijven? In dit artikel geef ik enkele verklaringen voor dit verschijnsel. 

Verklaring 1: je hebt een lagere energiebehoefte

Een eerste veelgehoorde verklaring voor het jojo-effect is de zogenaamde spaarstand. Je lichaam gaat nadat je bent afgevallen zuiniger om met de energie die je binnenkrijgt. Hierdoor val je niet meer af, ondanks dat je minder eet dan je energiebehoefte. Dit werkt in de theorie echter net iets anders. Als je afvalt, wordt je lichaam kleiner. Hierdoor heeft je lichaam minder energie nodig om zichzelf in werking te houden. Je energiebehoefte wordt lager, de energie-inname waarbij je gewicht in balans blijft. Je moet dus blijvend minder eten om op gewicht te blijven [1][2].

Verklaring 2: je hebt minder spiermassa

Er zijn dus veel mensen die na een lijnpoging juist zwaarder worden dan ze voor het afvallen waren. Dit kan te maken hebben met je spiermassa. Als je (snel) afvalt, verlies je niet alleen vet, maar ook vetvrije massa zoals spiermassa. Als je na het afvallen weer snel aankomt, krijg je niet al deze spiermassa gelijk terug. De verhouding in je lichaam qua spiermassa en vetvrije massa zal anders zijn dan voor je lijnpoging. Nu is het zo dat spiermassa in rust meer calorieën verbruikt dan vetmassa. Je kan je voorstellen dat je energiebehoefte na het terugkomen op je huidige gewicht wat lager zal zijn dan voor je lijnpoging. Puur omdat je minder spiermassa hebt [3].

Verklaring 3: je leeft weer zoals je gewend bent

Crashdiëten, detoxen, koolhydraatarm eten, vetarm eten; allemaal methodes om minder calorieën binnen te krijgen met als resultaat dat je afvalt. Een calorierestrictie is een manier om af te vallen. Evenals door meer te bewegen. Vaak pakken mensen het afvallen rigoureus aan. Ze gaan streng lijnen en elke dag naar de sportschool. Met succes: de kilo’s vliegen eraf. Helaas is deze leefstijl vaak niet op lange termijn vol te houden. Mensen zijn afgevallen, hebben hun streefgewicht behaald en laten de strikte leefstijl steeds meer vieren. Elke dag sporten gaat terug naar drie keer per week. Of er volgen periodes van helemaal geen extra beweging. Die verboden koekjes worden weer in huis gehaald en opgegeten. Je gewicht neemt toe, totdat er een balans gevonden is tussen de inname en het verbruik.

Verklaring 4: vetcelstress

Een alternatieve blik op het jojo-effect is vetcelstress. Zes jaar geleden hebben onderzoekers van de Universiteit Maastricht onderzoek gedaan naar vetcellen [4]. Hierbij werd duidelijk dat vetcellen het vet niet graag afstaan. Het vermoeden bestaat nu dat vetcellen na sterk afvallen stress ondervinden. Om deze stress zo snel mogelijk weer kwijt te raken, gaan ze juist vet stapelen [4]. Meer over vetcelstress lees je in dit artikel.

Conclusie en mijn advies

Afvallen is één ding, maar op gewicht blijven na het afvallen is al helemaal lastig. Er zijn meerdere mechanismen in het lichaam die het je moeilijk maken om niet aan te komen. Dit komt vooral doordat mensen na het afvallen weer terugvallen in hun oude eet- en leefpatroon. Mijn advies: probeer af te vallen met kleine aanpassingen in je huidige leefstijl, die jij kan volhouden. Maak gezondere keuzes en zorg voor meer beweging. Je zal op een gegeven moment een plateau bereiken, maar met de juiste maatregelen is dit wel een gewicht dat je kunt vasthouden. Dit is de enige manier om te voorkomen dat de kilo’s er weer aan vliegen.