In 2015 zijn de meest recente Richtlijnen Goede Voeding in Nederland gepubliceerd. Maar komen onze richtlijnen ook overeen met die van andere landen in de wereld? En hoe zit het met de voorlichtingsmodellen? Wat zijn de verschillen en wat zijn de overeenkomsten?
Inhoudsopgave
Richtlijnen Goede Voeding
Gezonde en goed samengestelde voeding is belangrijk voor de gezondheid. Bij het opstellen van de Richtlijnen Goede Voeding wordt gekeken welke voedingsfactoren een gunstig of juist ongunstig effect op de gezondheid hebben en in welke mate van inname dat het geval is. Er wordt hierbij gekeken naar de preventie van chronische ziekten zoals coronaire hartziekten, beroerte, hartfalen, diabetes mellitus type 2, COPD, borstkanker, darmkanker, longkanker, dementie en depressie.
Deze aanbevelingen worden samengevat in de Richtlijnen Goede Voeding. In dit advies zet de Gezondheidsraad op een rij welke voedingsmiddelen en -patronen leiden tot gezondheidswinst. Lees meer over de Richtlijnen Goede Voeding in dit artikel.
Richtlijnen Goede Voeding in Nederland
De huidige richtlijnen geven advies in de vorm van voedingsmiddelen, in plaats van voedingsstoffen. In de kern komt het neer op meer plantaardig en minder dierlijk te eten. Dit is ook duidelijk terug te zien in de richtlijnen. Deze richtlijnen zijn vertaald naar een voorlichtingsmodel. In Nederland hebben we het voorlichtingsmodel de Schijf van Vijf van het Voedingscentrum.
Verschillen tussen landen
Ik hoor het je denken: “alle adviezen wereldwijd zouden toch hetzelfde moeten zijn? Alles is toch gebaseerd op de laatste wetenschappelijke inzichten?” Klopt, maar de adviezen worden niet alleen hierop gebaseerd. De voedselbeschikbaarheid, eetcultuur, eetgewoonten en voedingssituatie hebben ook invloed op de uiteindelijke richtlijnen. Zo adviseert Cyprus om volop olie te gebruiken, terwijl de meeste landen adviseren alle vetten met mate te gebruiken. En Zweden en Spanje adviseren meer vis dan andere landen.
Maar er zijn ook zeker overeenkomsten. “Eet voldoende groente, fruit, volkoren graanproducten en zuivel en drink voldoende water” zien we overal terug. Het advies om meer plantaardig te eten en om minder verzadigd vet, zout en suiker te eten zie je ook in bijna elk land terugkomen.
Een kijkje in de keuken van:
De Food And Agriculture Organisation of the United Nations (FAO) heeft de voedingsrichtlijnen van meer dan 100 verschillende landen gepubliceerd. Mocht je ze allemaal terug willen lezen, dan kan je ze hier terugvinden.
Europa
In Europa verschillen de voedingsadviezen vrij weinig van elkaar. De adviezen zijn er vooral op gericht om de groei van overgewicht en obesitas te stoppen en te werken aan duurzaamheid. Verschillende landen in Europa werken ook samen om dit doel te behalen. In 2014 is de European Public Health Nutrition Alliance (EPHNA) opgericht.
Onder andere België, Duitsland, Portugal, Nederland, Denemarken, Griekenland, Letland, Polen, Malta en Bulgarije zijn onderdeel van dit instituut. Het doel: samen werken aan een gezonder Europa [1].
België
Onze zuiderburen hebben in 2016 de voedingsaanbevelingen voor het laatst herzien. De Hoge Gezondheidsraad in België herziet deze om de 5 jaar. Net als in Nederland doen ze dat op basis van de nieuwste relevante wetenschappelijke inzichten. De aanbevelingen zijn gericht op het voldoende binnenkrijgen van essentiële voedingsstoffen, evenals het voorkomen van chronische ziekten.
Het wetenschappelijk onderzoek is nog sterk gericht op de invloed van voedingsstoffen op de gezondheid. Dat is ook de focus in de laatst herziene versie van de voedingsaanbevelingen voor België. Dit in tegenstelling tot Nederland, die de focus op voedingsmiddelen legt. Opvallend is dat sommige aanbevelingen vitamines en mineralen een stuk hoger liggen dan in Nederland.
In Nederland gebruiken we de Schijf van Vijf als voorlichtingsmodel, in België maken ze gebruik van De Voedingsdriehoek. De voedingsmiddelen staan van boven naar onder gerangschikt. Hierbij wordt gekeken naar het bewezen effect op de gezondheid en de huidige eetgewoontes. Maar er is ook een verdeling tussen plantaardige en dierlijke voedingsmiddelen, met het advies om meer plantaardig te eten. De complete driehoek inclusief toelichting kan je terugvinden op deze pagina [2].
Frankrijk
Het land van croissants, jus ‘d orange en wijn. Zou dit ook in hun voedingsrichtlijnen voorkomen? Begin dit jaar presenteerde Santé Publique France, de overkoepelende organisatie voor de volksgezondheid, de nieuwe voedingsrichtlijnen. Daarbij is gefocust op eenvoud. De aanbevelingen zijn verdeeld in 3 groepen: ‘verbeter’, ‘ga voor’ en ‘verminder’.
Fransen moeten meer fruit, groenten en peulvruchten eten. De Fransozen wordt geadviseerd twee keer per week peulvruchten te eten. Ter vergelijking: in Nederland is het advies minimaal een keer per week. Ook ongezouten noten staan in de adviezen, evenals volkoren producten. Voedingsmiddelen die niet bepaald deel uitmaken van het traditionele Franse menu. De nutri-score, het voedselkeuzelogo uit Frankrijk, wordt ook betrokken in het advies. De Fransman moet minderen met de oranje en rode producten uit dit logo. Denk aan vlees, producten met veel zout, fastfood en alcohol. Maar in tegenstelling tot in Nederland mogen de Fransen nog wel 2 glazen alcohol per dag nemen. In Nederland is het advies om helemaal geen alcohol te drinken [3].
Amerika
Verenigde Staten
De meest recente Amerikaanse voedingsrichtlijnen is verschenen in 2016. De belangrijkste aanbeveling: consume a healthy eating pattern that accounts for all foods and beverages within an appropriate calorie level. Concreet wordt aanbevolen volop groenten, fruit, volkoren granen, magere en halfvolle melkproducten en oliën te gebruiken. En volop te variëren met eiwitrijke producten zoals vis, mager vlees, gevogelte, eieren, peulvruchten, noten, zaden en sojaproducten. Verzadigde vetzuren, transvetzuren, toegevoegde suikers en zout dienen beperkt te worden.
In Amerika wordt nog onderscheid gemaakt tussen volle, halfvolle en magere zuivel. Dit wordt in Nederland niet meer gedaan. Dit verschil is te verklaren omdat er in Amerika de focus meer ligt op voedingsstoffen en niet voedingsmiddelen. Naast de richtlijnen over wat je het beste wel en niet kan eten is er nog een ander aandachtspunt: gezonde voeding moet voor iedereen beschikbaar zijn.
In Amerika gebruiken ze als voorlichtingsmodel ‘My Plate‘. Deze lijkt enigszins op de Nederlandse Schijf van Vijf [4].
Canada
Gezond eten is meer dan het eten dat je eet. Het gaat er ook om waar, wanneer, waarom en hoe je eet. Aldus de voedingsrichtlijnen in Canada. Wees bewust van je eetgewoontes, neem de tijd om te eten en luister naar je lichaam of je honger hebt. Genieten van het eten, eten met anderen en vaker koken zijn tips uit Canada. Er wordt ook aandacht besteed aan misleidende voedselmarketing, het lezen van etiketten en kiezen van onbewerkte producten [5].
Wat mij opvalt aan het rapport is dat er net als in Nederland gefocust wordt op voedingsmiddelen en niet voedingsstoffen. Maar behalve de voeding zelf concentreert Canada zich op een veel breder aspect rondom voeding.
Het voorlichtingsmodel is een bord verdeeld in 3 vakken. De helft van het bord bestaat uit groenten en fruit. Een kwart uit graanproducten en de rest uit eiwitbronnen zoals vlees, vis, kip en vleesvervangers. Naast het bord staat een glas met water. De verhoudingen liggen dus net iets anders dan bij onze Schijf.
Mexico
De richtlijnen in Mexico gaan verder dan alleen het promoten van gezonde, gevarieerde voeding. De focus ligt hier namelijk ook op gezonde kookgewoontes. Het advies is om het eten te roosteren, stoven of grillen en geen vet toe te voegen. Ook het genieten van de maaltijden en het liefst zo veel mogelijk met familie en vrienden is een van de richtlijnen. De aanbevolen 30 minuten aan dagelijkse beweging wordt ook nog gestimuleerd om in familieverband te doen.
Het advies omtrent voeding is om elke maaltijd te laten bestaan uit fruit, groente, granen en peulvruchten of dierlijke producten. En daarbij niet te veel te eten, wel veel water te drinken en minder zoute en zoete snacks te gebruiken.
Het voorlichtingsmodel in Mexico heeft veel overeenkomsten met ‘onze’ Schijf. El Plato del Bien Comer laat op een bord zien in welke verhoudingen er van bepaalde producten dient te worden gegeten [6]. De verhoudingen komen overeen met de aanbevelingen bij ons in Nederland.
Azië en de Stille Oceaan
Japan
Het aantal mensen met overgewicht is in Japan aanzienlijk toegenomen. Genoeg reden om ook hier richtlijnen omtrent gezonde voeding op te stellen. Sterker nog, in Japan is voedingseducatie verplicht gesteld. De richtlijnen in Japan luiden als volgt: eet regelmatig, eet voldoende granen zoals rijst, combineer groenten, fruit, zuivel, bonen en vis in je voeding en vermijd te veel zout en vet. Daarnaast wordt er geadviseerd de voeding dagelijks te loggen, te genieten van de maaltijden, verspilling te vermijden en lokale producten te gebruiken. Tips die je niet concreet tegenkomt in onze richtlijnen [7].
In 2005 introduceerde Japan hun eigen voorlichtingsmodel: de tol. Het benadrukt het belang van gebalanceerde voeding en voldoende beweging. Een rennend poppetje op de bovenkant houdt de tol in balans. Verder lijkt de tol op het Belgische voorlichtingsmodel, met producten waar je het meest van mag eten bovenaan. Opvallend is dat in Japan graanproducten in een grotere hoeveelheid wordt aanbevolen dan groenten en fruit. Ondanks dat veel Japanners lactose-intolerant zijn wordt er geadviseerd om dagelijks melk te drinken.
Thailand
Eet gevarieerd, voldoende groente, fruit, volkoren producten, magere eiwitbronnen en drink voldoende. Vermijd daarnaast zoete en zoute snacks en gebruik vet met mate. Ook in Thailand komen de richtlijnen redelijk overeen met onze richtlijnen.
Thailand heeft wel zijn eigen unieke ‘nutrition flag’. De 4 lagen laten het soort voeding en de hoeveelheid van de voeding zien. Waarbij volkoren graanproducten de grootste groep zijn, gevolgd door groente en fruit. De aanbevolen hoeveelheid vlees, eieren, melk en peulvruchten is nog wat minder. Olie, suiker en zout wordt geadviseerd met mate te gebruiken [8].
Australië
De voedingsrichtlijnen van Australië stammen uit 2013. Het bestaat samengevat uit 5 aanbevelingen. Allereerst wordt er aandacht besteed aan voldoende beweging en het eten van de juiste hoeveelheden. Dit om een gezond gewicht te behouden.
Australië heeft een vergelijkbaar voorlichtingsmodel met 5 vakken. Het advies is om elke dag te eten van deze 5 groepen en te variëren. Net als in Nederland. Ook wordt geadviseerd matig te zijn in het gebruik van verzadigd vet, toegevoegd zout en suiker en alcohol. De adviezen omtrent macronutriënten zijn gelijk aan die van ons. Het verschil met onze richtlijnen is dat er specifiek aandacht wordt besteed aan het geven van borstvoeding.
Midden-Oosten
Qatar
Zorg voor je gezin, aldus de richtlijnen uit Qatar. Deze brengt ook de aandacht naar het geven van borstvoeding en het werken aan een gezond eetpatroon voor de hele familie. Ook in Qatar ligt de focus op een milieuvriendelijk eetpatroon, rijk aan plantaardige en lokale voeding en laag in bewerkte en verpakte voeding. Daarnaast geven ze adviezen voor voedselveiligheid.
Het schelpgevormde voorlichtingsmodel uit Qatar bestaat uit 6 voedselgroepen. Volkoren granen en zetmeelrijke groenten, groente, melk, zuivelproducten en alternatieven, fruit en eiwitrijke producten zoals vlees, vis, gevogelte en vegetarische alternatieven. Het advies is om elke dag van deze 6 groepen te eten. Voeding hoog in suiker, zout en vet zijn niet verwerkt in het model [9].
Afrika
Benin (Afrika)
Ik had nog nooit eerder van dit land gehoord. Maar het had zo’n opvallend voorlichtingsmodel, dat ik hem wel moest benoemen. Het voorlichtingsmodel is namelijk een traditioneel Afrikaans huisje! 5 voedselgroepen zijn onderverdeeld in verschillende lagen van het huis, waarbij het formaat van de laag weer in verhouding staat met hoeveel je ervan wilt eten. Opvallend is dat het advies omtrent calciumrijke producten een stuk lager ligt. De aanbeveling omtrent eiwitbronnen zoals vlees, vis, kip en vleesvervangers ligt daarentegen weer hoger. Bij de entree van het huisje staat een fles water. Symbool voor de gastvrijheid in het land en ter herinnering om voldoende te drinken.
Naast de voedingsadviezen wordt er geadviseerd om elke dag ten minste 30 minuten te bewegen en regelmatig het gewicht en de bloeddruk te meten. Ook in Benin is er aandacht voor traditionele maaltijden en de eigen eetcultuur [10].
Conclusie
Ondanks dat landen soms wat individuele verschillen hebben omtrent voedingsadviezen lijken de richtlijnen sterk op elkaar. Ik had zelf eerlijk gezegd grotere verschillen verwacht. Daarbij heb ik geen voorlichtingsmodel voorbij zien komen dat is gefocust op het voorkomen van ondervoeding. Ook niet in derdewereldlanden, wat ik wel verwacht had. Over wat gezonde voeding is, zijn we het over het algemeen aardig eens. Voldoende groente en fruit, volkoren producten, mager vlees, vette vis en peulvruchten. En met mate gebruikmaken van verzadigd vet, zout en alcohol.
