Nieuwe Schijf van Vijf: veranderd maar ook verbeterd?

22 maart jongstleden was het eindelijke zover: de nieuwe Schijf van Vijf is bekend gemaakt. Deze is gebaseerd op de richtlijnen Goede Voeding die in November 2015 uitkwamen. Maar wat is er nu veranderd aan de schijf?

In het algemeen

Wat mij direct opvalt is de nieuwe opmaak van de Schijf van Vijf. Deze is een stuk strakker en moderner geworden, maar bevat minder informatie. De 5 vakken zijn wel gebleven, al is er een onderscheid in de vakken zelf. De regels staan echter niet meer aangegeven. Weten we deze nog?

1. Eet gevarieerd
2. Eet niet te veel en beweeg
3. Minder verzadigd vet
4. Veel groente, fruit en brood
5. Veilig

De essentie van de Schijf van Vijf blijft hetzelfde:

Wat is er nog meer veranderd?

• Het grote verschil is de onderverdeling in de productgroepen. In plaats van een voorkeur, middenweg en uitzondering vallen producten nu binnen of buiten de Schijf van Vijf. Hier kom ik later op terug.
• Qua hoeveelheid is er een extra richtlijn aangemaakt voor vrouwen die zwanger zijn.
• Eerder werden de adviezen puur gebaseerd op vitamines en mineralen. In de vernieuwde Schijf van Vijf zijn adviezen op basis van voedingsmiddelen.
• Meer aandacht voor verleidingen uit de omgeving en gedrag.
• Aandacht voor de energiebalans, duurzaamheid en voedselveiligheid
• Aanpassing van hoeveelheden
• Meer nadruk op onbewerkte producten

Schijf van Vijf-producten versus niet-Schijf van Vijf-producten

Opvallend is de verandering in het onderscheid van producten. In de oude schijf werd er een onderscheid gemaakt in producten die vielen in de categorie “voorkeur”, “middenweg” en “uitzondering”. In de nieuwe Schijf van Vijf is een duidelijke deling tussen producten die vallen binnen de schijf en producten die dat niet doen.

Bij deze verdeling is gekeken naar het advies van de Richtlijnen Goede Voeding, de samenstelling met betrekking tot verzadigd vet, transvet, voedingsvezel, zout en suiker en de bewerkingsgraad. Samengestelde producten die bestaan uit meerdere schijf van vijf producten vallen ook binnen de Schijf van Vijf. Bevat een samengesteld product een voedingsmiddel dat buiten de schijf valt, bijvoorbeeld drinkyoghurt met vruchtensap, dan valt deze ook buiten de schijf.

Mogen we producten die buiten de Schijf van Vijf vallen helemaal niet meer eten?

Nee! Binnen een gezond voedingspatroon kunnen in beperkte mate ook producten worden gegeten die buiten de schijf vallen. Deze niet-Schijf-van-Vijf-producten zijn in twee categorieën onderverdeeld waarbij ook geadviseerd wordt in deze producten goed te variëren:

• Dagelijkse keuze: maximaal 3-5 porties per dag.
• Wekelijkse keuze: maximaal 3 porties per week.

Benieuwd welke producten binnen en buiten de schijf vallen? Hier vind je een overzicht met tips hoe je producten kan vervangen voor gezondere varianten.

De vijf vakken

Om bij de advisering duidelijker te maken dat binnen een vak verschillende adviezen horen, zijn er nu binnen de vijf vakken nog apart productgroepen of combinaties van productgroepen te onderscheiden. Ook de hoeveelheden zijn bij sommige producten aangepast. Lees hieronder wat er per vak veranderd is.

Groente en fruit

• Van 200 gram groenten en 2 stuks fruit naar 250 gram groente en 2 stuks fruit.
  

Smeer- en bereidingsvetten

• In de oude schijf werd halvarine (broodsmeersel) en bak- en braadproducten apart genoemd in aantallen. Dit is nu samengesteld in 1 hoeveelheid.
• De hoeveelheid is van 45-50 gram naar 40-65 gram aangepast. Hierbij is het laagste getal voor vrouwen, hoogste voor mannen.

Vis, zuivel, vlees, eieren, noten en peulvruchten

• Peulvruchten zijn toegevoegd aan dit vak.
• Er ligt meer nadruk op variëren tussen vlees, vis, peulvruchten en eieren.
• Maximaal 500 gram vlees per week. Eerder was de aanbeveling 100-125 gram
  vlees, vis, etc per dag. Nu is er een maximum voor vlees en is de hoeveelheid dus iets afgenomen.
• Zuivel is van 450-650 ml teruggeschroefd naar 2-3 porties (300-450 ml) tot 4 (600 ml) porties voor 50 plussers.
• Alle vleeswaren vallen buiten de schijf.
• Kaas is van 30 naar 40 gram per dag aangepast. Kies dan wel voor de kaas binnen de schijf.
• Dagelijks is er een portie (25 gram) noten toegevoegd aan dit vak.
• Niet alleen dagelijks advies maar ook advies over een week. 500 gram vlees, 2-3 eieren, 2-3 opscheplepels peulvruchten en 100 gram vette vis.

Brood, graanproducten en aardappelen

• Brood is van 6-7 sneetjes algemeen aangepast naar 4-5 sneetjes voor vrouwen en 6-8 sneetjes voor mannen in de leeftijd van 19-50 jaar.
• Meer nadruk op volkoren producten.

Dranken

• Dit vak bestond eerst uit water, thee en koffie zonder suiker en drankjes onder de 30 kcal per 100 ml. Nu beslaat dit vak uitsluitend water, thee en koffie zonder suiker. Ook light producten zijn verbannen.

Mijn mening over de nieuwe Schijf van Vijf

Ondanks dat op het eerste gezicht er niet veel veranderd is in de Schijf van Vijf zijn er redelijk wat aanpassingen terug te vinden. Persoonlijk ben ik erg enthousiast over de nieuwe schijf. De schijf is duidelijker richting de consument. De onderverdeling voorkeur, middenweg, uitzondering kon namelijk veel verwarring scheppen. Een verdeling in Schijf van Vijf-product en niet-Schijf van Vijf-product is veel concreter. Daarnaast wordt duidelijk aangegeven van welke niet-Schijf van Vijf-producten je 3 keer per dag iets mag eten of 3 keer per week. De aandacht voor meer duurzame voeding met minder vlees vind ik een goede ontwikkeling. We hoeven niet elke dag vlees te eten en op deze manier word je extra uitgedaagd om te variëren in je voeding en een Meatless Monday te introduceren. Verder is de schijf bruikbaar voor verschillende doelgroepen en verschillende eetgewoontes. Hierdoor is het advies toepasbaar voor een groot publiek en niet alleen de Hollandse pot.

Toch heb ik een kritisch punt: de haalbaarheid. Veel Nederlanders halen hun 2 ons groente niet, laat staan de 250 gram. Ook het houden aan de regel van maximaal 3 keer per dag iets kleins buiten de schijf en 3 keer per week iets groots buiten de schijf kan voor sommigen lastig zijn. Dit omdat redelijk veel producten buiten de Schijf van Vijf vallen. Echter kan je op het Voedingscentrum voor deze producten een Schijf van Vijf-product vervanging vinden.

Kortom: ik zie de nieuwe Schijf van Vijf als een handig hulpmiddel voor iedereen die gezond(er) wil eten. De adviezen zijn duidelijk gebaseerd op de Richtlijnen Goede Voeding waarbij dit vertaald is naar voedingsmiddelen. Het zal wennen zijn om je voeding aan te passen aan de nieuwe inzichten. Hier heeft het Voedingscentrum verschillende tools voor op de website: de Eet-update, de Schijf van Vijf voor jou met de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid en voorbeelddagmenu’s en het gebruik van de Eetmeter. Kom je er niet uit? Probeer de FIT Methode waar ik als online coach jou help je eetpatroon aan te passen.