Het komt vaak voor in de dagen vlak voor je menstruatie: veel meer honger dan je gewend bent. Is de energiebehoefte anders tijdens verschillende fases van de menstruatiecyclus? Een vraag die ik recent kreeg tijdens een Q&A. En een vraag waar ik zelf eigenlijk nooit bij stil had gestaan. Ik zocht het voor jullie uit.
Het korte antwoord: De menstruatiecyclus kan je opdelen in 3 fasen. De menstruatiefase, luteale fase en folliculaire fase. Tijdens de luteale fase ligt de energiebehoefte hoger dan tijdens de menstruatie of de folliculaire fase. Vrouwen hebben tijdens de luteale fase vaak ook een hogere energie-inname.
De menstruatiecyclus
Laten we het eerst over de menstruatiecyclus zelf hebben. Gemiddeld is de menstruatiecyclus een cyclus van 28 dagen. Het varieert over het algemeen van 23-35 dagen. In deze periode komt één keer een eicel vrij die geschikt is voor de voortplanting. Tijdens deze cyclus treden er veranderingen op in de eierstokken, het baarmoederslijmvlies en de concentraties van verschillende hormonen (progesteron en oestrogeen). De menstruatiecyclus kun je opdelen in verschillende fases: [1].
Menstruatiefase
De eerste fase is de menstruatiefase, ook wel bekend als de bloedingsfase. Deze treedt op wanneer er geen bevruchting heeft plaatsgevonden. De hoeveelheid progesteron neemt af. Het opgebouwde baarmoederslijmvlies en het onbevruchte eitje worden afgestoten, waardoor er bloedverlies ontstaat [1].
Folliculaire fase
In deze fase geven de hersenen het follikelstimulerende hormoon (FSH) af. Follikels zijn holtes in de eierstokken die gevuld zijn met vocht. Elke follikel bevat een onontwikkelde eicel. FSH zorgt ervoor dat er in een eierstok follikels rijpen. De follikels maken op hun beurt het hormoon oestrogeen aan. Oestrogeen zorgt ervoor dat het baarmoederslijmvlies groeit en verdikt wordt. Op deze manier wordt de baarmoeder voorbereid op de komst van een bevruchte eicel. Uiteindelijk wordt er één follikel volledig ontwikkeld.
Maar oestrogeen doet meer. Het remt de aanmaak van FSH en stimuleert de aanmaak van het luteïniserend hormoon (LH). Dit gebeurt als de follikel een bepaalde grootte heeft. LH bevordert het verdere rijpingsproces en de ovulatie (eisprong). De rijpe eicel gaat via de eileider naar de baarmoeder [1].
Luteale fase
Het achtergebleven follikel (dat nu gele lichaam heet) gaat progesteron aanmaken. Dit bereidt de baarmoeder voor op innesteling van een bevruchte eicel. Progesteron remt ook de afgifte van LH. De eicel gaan ten gronde als deze niet wordt bevrucht. Hierdoor neemt de progesteron- en oestrogeenproductie weer af. Het baarmoederslijmvlies wordt afgebroken, waardoor vervolgens de menstruatie weer begint.
Is de eicel wel bevrucht en nestelt deze zich in in het baarmoederslijmvlies, dan ontstaat er een zwangerschap. De ontwikkeling van de placenta en de aanmaak van het zwangerschapshormoon HCG begint [1].
Invloed van menstruatiecyclus op de energiebehoefte
Wat is nu de invloed van de menstruatiecyclus op de energiebehoefte? Er zijn meerdere onderzoeken gedaan naar dit onderwerp [2-5]. Helaas meestal wel onder een klein aantal deelnemers.
Wat blijkt: de energiebehoefte in rust varieert inderdaad tijdens de verschillende fases van de menstruatiecyclus. Tijdens de menstruatie neemt de energiebehoefte af tot ongeveer een week voor de eisprong. Naast een lager rustmetabolisme lijkt het er ook op dat vrouwen minder fysiek actief zijn tijdens deze folliculaire fase, waardoor de energiebehoefte nog wat lager ligt [3].
Vervolgens neemt de energiebehoefte in rust toe tot aan de volgende menstruatie. De energiebehoefte is het hoogst tijdens de luteale fase [2]. Een onderzoek laat een stijging van 8-16% van de energiebehoefte zien in deze periode [4]. Een ander onderzoek laat zien dat de energiebehoefte tijdens de luteale fase 6,7% hoger ligt dan tijdens de menstruele fase. En 5,4% hoger dan tijdens de folliculaire fase [3]. Progesteron lijkt de reden te zijn waarom de energiebehoefte toeneemt.
Opvallend is dat één proefpersoon die hormonale anticonceptie gebruikte geen schommelingen in de energiebehoefte laat zien [4].
Energie-inname
Als de energiebehoefte hoger is tijdens de luteale fase, heeft dit dan ook invloed op onze energie-inname? Onderzoeken spreken elkaar hier nog in tegen [6-10]. Maar het lijkt erop dat tijdens de luteale fase, waar de energiebehoefte ook hoger ligt, de energie-inname ook toeneemt [6,8,9,10].
Een onderzoek laat zien dat de energie-inname van de periode van de folliculaire fase tot de luteale fase met 164 kcal toeneemt. Hierbij nam de inname van vet toe met 2% [6]. Een ander onderzoek laat een toename van 159 kcal, 6,1 gram eiwit, 15,3 gram eiwit en 8,6 gram vet zien tijdens de luteale fase. Ook de inname van vitamine D, vitamine B2, kalium en magnesium nemen toe in deze fase [8].
Het is de vraag of vrouwen meer eten omdat ze een hogere energiebehoefte hebben, of dat dit meer komt door gewoonte en emotioneel eetgedrag [10,11].
Moet je anders eten tijdens verschillende fases van de menstruatie?
De energiebehoefte varieert tijdens de verschillende fases van de menstruatiecyclus. Moet je je eetpatroon hier ook op aanpassen?
Hoeveel je energiebehoefte toeneemt verschilt per persoon. Als we uitgaan van een rustmetabolisme van 1500 kcal, zou je tijdens de luteale fase 90-240 kcal meer nodig hebben dan tijdens de menstruatie [3,4]. Helaas kon ik geen onderzoek vinden of er een verschil is aan behoefte aan voedingsstoffen tussen de verschillende fases. Maar het lijkt mij niet nodig om voor die 90-240 kcal je complete eetpatroon elke periode om te gooien. Veel vrouwen eten al meer tijdens de luteale fase. Hierdoor krijgen ze soms zelfs meer energie binnen dan dat ze extra nodig hebben.
