Grotere kans op diabetes door het eten van rood vlees?

Uit een groot cohortonderzoek onder bijna 150.000 Amerikanen komt een interessante bevinding naar voren. Een van de resultaten is dat inname van rood vlees geassocieerd wordt met een grotere kans op diabetes type 2 [1]. Hoe zit dit? Welke eiwitbronnen hebben bijvoorbeeld de voorkeur boven rood vlees, op basis van deze studie?

Wat is rood vlees?

Rood vlees is vlees afkomstig van verschillende dieren: varkens, paarden, koeien, schapen en kalfjes.

We maken onderscheid tussen bewerkt en onbewerkt vlees, omdat ze verschillende effecten hebben op je gezondheid. Onbewerkt is puur vlees, eventueel gesneden, gehakt of ingevroren. Biefstuk is een voorbeeld van onbewerkt rood vlees. Vlees is bewerkt wanneer het is gerookt of gezouten of als er conserveringsmiddelen aan zijn toegevoegd [2]. Rookvlees valt bijvoorbeeld onder bewerkt rood vlees.

Het onderzoek

Om het effect te meten verzamelden onderzoekers 148,853 deelnemers in 3 afzonderlijke cohortstudies over de periode tussen 1986 en 1995. In totaal bleef een dataset over met deelnemers.

De deelnemers van de drie gebruikte studies bestonden uit twee onderzoeken onder vrouwen van jonge en middelbare leeftijd, en één studie onder mannen van middelbare leeftijd. Het betroffen zogenaamde observationele studies; de deelnemers rapporteerden zelf middels vragenlijsten. Daardoor is het onderzoek minder sterk dan bijvoorbeeld een meer gecontroleerde interventiestudie, waarbij de onderzoekers meer regie over en zicht hebben op het precieze gedrag van de deelnemers. Het is met een observationele studie dan ook minder makkelijk om oorzaak en gevolg aan te wijzen- maar je kunt wél een relatie aantonen.

De opzet van het onderzoek

In de studies werd gekeken naar het dieet van de deelnemers in de eerste 4 jaar dat ze werden gevolgd. Specifiek werd daar gekeken naar de inname van verschillende soorten bewerkt en onbewerkt vlees, en in hoeverre deze vervangen werden door alternatieve eiwitbronnen. Deze eiwitbronnen bestonden uit dierlijke, zoals ei, gevogelte, vis en zeedieren, en volvette en light zuivel. Daarnaast werden twee plantaardige eiwitbronnen meegenomen, te weten noten en peulvruchten. Vervolgens werd gekeken hoe vaak diabetes voorkwam in jaar 5 tot en met 8.

Hazard Ratio

De kans op het ontwikkelen van diabetes is uitgedrukt in de zogenaamde Hazard Ratio (HR) [3]. Hazard Ratio wordt in studies vooral gebruikt om de kans op overleving te laten zien. Een HR van 2 voor een bepaalde variabele (of omstandigheid) betekent bijvoorbeeld dat je in die situatie een 2 keer zo grote kans hebt om te overlijden of een ziekte te ontwikkelen.

Conclusie: kans op ontwikkelen diabetes kleiner voor alternatieve eiwitbronnen

In de figuren hieronder zijn de Hazard Ratio’s van verschillende dierlijke en plantaardige eiwitbronnen weergegeven. De HR drukt hierin uit hoeveel kleiner de kans is om diabetes type 2 te ontwikkelen wanneer men een gemiddelde portie rood vlees vervangt door een alternatieve eiwitbron. Zoals je ziet verschillen deze in de figuren die de alternatieve eiwitbronnen vergelijken met bewerkt en onbewerkt rood vlees. De beste eiwitbronnen lijken gevogelte, zuivel en noten te zijn. De kans om diabetes te ontwikkelen wanneer je bewerkt rood vlees vervangt door noten als eiwitbron, is relatief gezien 0,79. Voor onbewerkt rood vlees is dit verschil iets kleiner.

Nu is het natuurlijk interessant om te weten waaróm rood vlees voor een hogere kans op diabetes lijkt te zorgen. Volgens de onderzoekers kan een mogelijke verklaring schuilen in het feit dat rood vlees rijk is aan heem-ijzer, dat de insuline-afscheiding beïnvloedt. Insuline is een bloedsuikerregulerend hormoon dat een belangrijke rol speelt bij diabetes. Daarnaast is rood vlees vaak relatief rijk aan vet, en dan vooral het ongezondere verzadigde vet. De verschillen in gezondheidsuitkomsten tussen bewerkt en onbewerkt rood vlees kunnen volgens de onderzoekers schuilen in het gebruik van conserveringsmiddelen zoals zout en nitriet/nitraat, welke bij veelvuldig gebruik voor verstoringen in de stofwisseling kunnen zorgen.

Beperkingen en kanttekeningen

Er zijn wel een paar beperkingen te noemen bij dit onderzoek. Zoals eerder aangehaald betreft het geen interventiestudie, dus het is ten eerste een mogelijkheid dat de gebruikte zelfrapportage een vertekend beeld geeft. Ten tweede valt op deze manier alleen een verband aan te tonen, en geen oorzaak en gevolg. Het kan bijvoorbeeld ook zo zijn dat de mensen die minder rood vlees eten, over het algemeen gezonder leven – waardoor ze minder kans hebben op het ontwikkelen van diabetes. De onderzoekers geven aan dat ze zo veel mogelijk hebben geprobeerd de invloed van leefstijl uit te sluiten, maar het kan natuurlijk zo zijn dat er factoren over het hoofd zijn gezien. De gezondheidswinst van het vervangen of minderen van bewerkt rood vlees wordt overigens door verschillende andere cohortstudies en overzichtsartikelen ondersteund, dus toeval zou je kunnen uitsluiten [4,5]. In de toekomst zou het waardevol zijn om een interventiestudie te doen naar dit onderwerp, waarbij deelnemers bewust stoppen of minderen met rood vlees. Met zo’n onderzoeksopzet kun je namelijk wél specifiek kijken naar de effecten van het minderen of elimineren van rood vlees in het dieet.

Een tweede interessante bevinding is dat in dit onderzoek gewichtstoename eveneens van invloed bleek op het ontwikkelen van diabetes type 2. En dat is ook niet zo gek, want vele eerdere onderzoeken hebben dit al eerder aangetoond [6,7].

Advies: rood vlees, ja of nee?

In dit onderzoek komt naar voren dat de gezondheidswinst van het vervangen van bewerkt rood vlees groter is dan die van het vervangen van onbewerkt rood vlees. Oftewel: mocht je toch nog rood vlees eten, dan heeft onbewerkt de voorkeur. Maar liever vervang je rood vlees door een ander eiwitbron. Als je de kans op het ontwikkelen van diabetes wilt verkleinen tenminste. Overigens is dit advies in lijn met dat van de Gezondheidsraad, dat aanraadt om de consumptie van rood vlees te beperken (en dan met name bewerkt rood vlees) [2].

Meer lezen over vlees en vleesvervangers?

• Lees hier of vlees kankververwekkende hormonen bevat, zoals je vast wel eens gehoord hebt.
• Meer lezen over de beste leefstijl voor diabetes? Lees hier meer over de adviezen wat betreft voeding en sport bij diabetes type 2.
• Wil je minder vlees eten? Onze diëtist Neeke geeft je vijf tips in dit artikel.
• Minder rood vlees en een plantaardig(er) eetpatroon kan het niveau TMAO in het bloed verlagen, en daarmee het risico op hart- en vaatziekten. Lees hier hoe dat zit.
• Onze top 5 vleesvervangers vind je hier.
• In dit artikel geeft onze diëtist je alle adviezen voor de sporter die plantaardig eet.
• Hier vertellen we je wat de meest eiwitrijke peulvruchten en groenten zijn.