Een wijntje op het terras, een borrel na het werk of een biertje in de kroeg, Nederlanders drinken gemiddeld 9.9 liter alcohol per jaar. Regelmatig (te veel) alcohol drinken is slecht voor de gezondheid. Matig alcoholgebruik daarentegen zou een positief effect hebben. Maar is dit wel echt zo, of is het een goed excuus voor alcoholliefhebbers om nog een drankje te nemen?
Alcohol
Alcohol, ook wel ethanol genoemd, ontstaat door de gisting van suikerhoudende producten of uit aardolie. Deze vergisting, beter bekend als fermentatie, is een proces waarbij in een aantal stappen uit koolhydraten ethanol en koolzuur ontstaan.
C6H12O6 –> 2 C2H5OH + 2CO2
Na deze reactie wordt met behulp van destillatie de ethanol of alcohol afgescheiden [1].
Alcohol is een energieleverende stof en levert 7 kcal per gram. Het komt voornamelijk voor in alcoholische dranken, maar ook in bepaalde voedingsmiddelen zoals tiramisu, rumbonen en kersenbonbons [1,2].
Effecten van alcohol
Vrijwel iedereen kent of is bekend met de effecten van alcohol. In kleine hoeveelheden werkt het opwekkend en kunnen dankzij de werking van alcohol op het centrale zenuwstelsel spanning en prikkelbaarheid verminderen. Bij grotere hoeveelheden verzwakt de zelfbeheersing, neemt de hartslag en ademhaling toe, kan je wartaal gaan spreken en neemt de aandacht, het geheugen en kritisch oordelen af. Na een nog grotere consumptie kan je problemen krijgen met zelfstandig lopen en kan je agressief worden. Uiteindelijk kan je bij een te grote alcoholconsumptie het bewustzijn verliezen [1,2,3].
Ondanks dat alcohol tot de voedingsstoffen wordt gerekend, zijn er geen aanbevolen hoeveelheden voor. Dit vanwege de mogelijke negatieve gevolgen van alcoholgebruik. Toch zou alcohol ook een positieve invloed op de gezondheid kunnen hebben bij matig gebruik.
Negatieve effecten
Alcoholgebruik kan zowel op de korte termijn als op de lange termijn nadelige effecten hebben voor de gezondheid. Op korte termijn kan je na overmatig alcoholgebruik de volgende dag last krijgen van een vervelende kater. Een ander nadelig kortetermijneffect kan optreden door binge-drinken; in korte tijd een enorme hoeveelheid alcohol nuttigen, wat kan leiden tot coma, hartinfarct, hersenbloedingen of beschadiging van het zenuwstelsel. Ook het risico op ongevallen wordt groter vanwege het verminderde reactievermogen. Op langere termijn kan er andere lichamelijke schade optreden. Dit gebeurt vooral bij de organen die betrokken zijn bij de verwerking van alcohol. Denk hierbij aan de maag, lever en alvleesklier. Chronisch overmatig alcoholgebruik kan lijden tot levercirrose, gastritis, pancreatitis, mond,- keel,- en slokdarmkanker, neuropathie en Korsakov. Meer dan één glas per dag levert bij vrouwen al gezondheidsrisico’s op, zoals een verhoogd risico op borstkanker. Bij mannen nemen ziekterisico's toe bij meer dan twee glazen per dag [2].
Positieve effecten
Ondanks deze lange lijst met mogelijke negatieve effecten van alcoholgebruik, en dan vooral overmatig alcoholgebruik, zou matig alcoholgebruik bepaalde gezondheidsvoordelen met zich mee kunnen brengen. Matig alcoholgebruik is maximaal één glas alcohol per dag voor vrouwen en twee glazen per dag voor mannen [2]. Dit effect geldt overigens niet voor jongeren of mensen met hartklachten. Bij mensen ouder dan 45 jaar die een tot twee glazen alcohol per dag nuttigen, zou het risico op hart,- en vaatziekten aanzienlijk lager zijn. Een ander onderzoek liet zien dat matig alcoholgebruik ook het risico op overlijden door kanker verkleint [4]. Op basis van deze onderzoeksresultaten gaf het Nationaal Instituut voor Gezondheidsbevordering en Ziektepreventie het volgende advies:
“Voor wie zich aan de regels houdt voor verantwoord alcoholgebruik, is alcohol niet per definitie slecht voor de gezondheid”
Omdat een positief advies over alcoholgebruik kan leiden tot een ongewenste toename van ervan, worden er geen aanbevolen hoeveelheden opgesteld voor alcohol [1].
Nieuw onderzoek
In juli dit jaar is een nieuwe onderzoek gepubliceerd dat de positieve effecten van matig alcoholgebruik tegenspreekt. In de
literatuurstudie die door 155 wetenschappers is uitgevoerd, werd gekeken naar het alcoholgebruik en de gezondheid van 261.991 Europeanen in 56 studies.
Hierbij is vooral gekeken naar een bepaald gen: Alcohol Dehydrogenase 1B (ADH1B). Dit gen zorgt ervoor dat alcohol sneller wordt afgebroken in het lichaam, wat leidt tot katerverschijnselen zoals misselijkheid. Mensen die dit gen met zich meedragen drinken aanzienlijk minder alcohol dan mensen die dit gen niet met zich meedragen [5].
Uit statistische analyse is gebleken dat de dragers van dit gen 10% minder kans hadden op hart- en vaatziekten, hoge bloeddruk en overgewicht [5]. De conclusie van het onderzoek was als volgt:
Individuen die drager zijn van het ADH1B gen hebben een kleiner risico op hart,- en vaatziekten dan mensen die dit gen niet dragen. Dit suggereert dat reductie van alcoholconsumptie, zelfs voor lichte tot matige drinken een positief effect kan hebben voor de gezondheid.
Conclusie
Recent onderzoek wekt de suggestie dat zelfs matig alcoholgebruik niet goed is voor de gezondheid. Uit één onderzoek kunnen geen harde conclusies getrokken worden. Er zijn namelijk ook vele onderzoeken die wel gezondheidsvoordelen aantonen bij matig alcoholgebruik. Toch kan dit onderzoek mogelijk leiden tot verder onderzoek naar de zin of onzin van alcohol voor de gezondheid. Overigens zal ik alcoholgebruik nooit adviseren voor bevordering van de gezondheid. Wil je af en toe genieten van een biertje, dan moet je dat vooral blijven doen, maar drink nooit alcohol omdat dit goed zou zijn voor de gezondheid.
Referenties:
[1] Hartman, E. (2007) Mens en voeding. Utrecht: Thieme Meulenhoff
[2] Voedingscentrum (d.o) Alcohol. http://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/alcohol.aspx
[3] Houtman, I.L.D. (2008) Fysiologie voor de sportpraktijk. Amsterdam: Reed business
[4] Jin, M., e.a. (2013) Alcohol drinking and all cancer mortality: a meta-analysis. Ann Oncol. ; 24 (3): 807-16.
[5] Holmes, M., e.a. (2014) Association between alcohol and cardiovascular disease: Mendelian randomisation analysis based on individual participant data. BMJ. 2014 Jul 10;349:g4164.
Laatste studie klinkt mij vreemd in de oren. Van matig alcoholgebruik( max 2 glazen per dag ) krijg je geen kater. Dan is ontbreken of niet van het genoemde gen niet meer relevant. Dan komt het op mij neer dat een groep meer dan matig zou drinken. Ik ken verder de gehele studie niet, maar het komt vreemd op me over. Ik ben een matige drinker en ik vind een biertje na werk of wijn bij het eten heerlijk. Ik neem die 10% wel voor lief. Ik denk dat er genoeg ergere voedingstoffen zijn die ik niet neem.
Beste dikkopje,
Bedankt voor je reactie. Ik snap je verwarring, katerverschijnselen was een voorbeeld van de klachten die mensen met dat gen kunnen ervaren. Mensen kunnen na 1-2 glazen alcohol al klachten ondervinden, dit hoeven niet perse katerverschijnselen te zijn. Zoals ik in het artikel benoem trek ik geen conclusies uit een onderzoek maar vond ik het wel interessant deze te benoemen. Verder onderzoek moet uitwijzen wat de effecten van alcohol op de gezondheid kunnen zijn. Wat betreft jou drankje na het werk, vooral van genieten zoals ik ook in het artikel benoem.
Met sportieve groet,
Neeke Smit
p.s. tot de voedingsstoffen rekenen we onder andere koolhydraten, eiwitten, vetten, vitamines en mineralen. Ik hoop toch wel dat je die allemaal binnen krijgt =)