Is detoxen gezond?

Snel weer fit door je lichaam te resetten met een simpele detox-sapkuur? Veel health-freaks lijken het detoxen te proberen en promoten; door middel van bijvoorbeeld groente- en fruitsapjes het lichaam ‘ontgiften’. Een hele week (of langer) louter sapjes drinken zou ervoor zogen dat je kilo’s kan afvallen en alle giftige stoffen uit je lichaam spoelt. De vraag is echter: werkt detoxen echt zo goed?

Wat is detoxen?

Als je het woord detox hoort, denk je waarschijnlijk aan alle kuurtjes en sapjes die voorgeschreven worden tijdens een detox-kuur. Maar detoxen heeft verschillende betekenissen.

Ons lichaam als detoxmachine

Wist je bijvoorbeeld dat detoxificatie een normaal lichaamseigen proces is? Hierbij worden gifstoffen onschadelijk gemaakt waarna ze het lichaam verlaten. Dit ontgiften kan via de urine, ontlasting, ademhaling, haren, huid of transpiratievocht. Hier heb je geen speciale producten voor nodig. Onze lever en nieren kunnen over het algemeen deze ontgifting prima uitvoeren.

Een gezond lichaam is hiervoor essentieel. Als je lever of nieren niet goed functioneren, kunnen ze namelijk ook niet goed ontgiften. Denk aan iemand met een verminderde nierfunctie die dialyse nodig heeft. Niet dat dit altijd te voorkomen is, maar zorg goed voor je lichaam. Dit doe je door een gezonde leefstijl aan te houden met gezonde voeding, voldoende beweging, voldoende slaap en ontspanning [1].

Detoxen in de geneeskunde

In de reguliere geneeskunde is detoxen iets anders. Hier is detoxen de behandeling van het onverantwoord gebruik van drugs, medicijnen, alcohol, huishoudmiddelen, of doe het-zelf-producten. Er wordt dan bijvoorbeeld gebruikgemaakt van geactiveerd houtskool. Deze kool bindt zich aan de chemicaliën waardoor deze minder goed worden opgenomen en je ze kunt uitscheiden [2].

Maar het is ook de eerste stap in het afkickproces van alcohol, drugs en medicijnen. Bij het afkicken van alcohol wordt bijvoorbeeld een benzodiazepine-agonist, zoals lorazepam, gebruikt om afkickverschijnselen te onderdrukken [3].

Het detox-dieet en detox-supplementen

De meeste van ons zullen de alternatieve detoxproducten en detoxbehandeling kennen. Hierbij ondersteunt een behandeling de ontgifting die ons lichaam zelf niet meer aan zou kunnen. Denk aan volledig vasten, sapkuren, voedingssupplementen, darmspoelingen, kleibehandelingen, massages, voetenbaden, acupunctuur en pleisters.

Verschillende methodes, maar ze beloven allemaal hetzelfde. Minder gezondheidsklachten, meer energie, een mooiere huid, een betere nachtrust en gewichtsverlies. Klinkt goed, maar werkt het ook? En is het ook veilig? En is het überhaupt nodig?

Hebben we een detox nodig?

Detoxen is het verwijderen van gifstoffen uit ons lichaam. Of we een detox nodig hebben hangt van een aantal factoren af. Ten eerste: slaan we gifstoffen op? En zo ja, is dit schadelijk voor onze gezondheid?

Slaan we giftstoffen op?

Het korte antwoord: ja. We slaan giftstoffen op in ons lichaam. Niet alleen via ons eten en drinken. We ademen ze ook in en onze huid komt ermee in contact. Gelukkig worden de meeste probleemloos uitgescheiden door ons lichaam. Maar er zijn stoffen die zich ophopen in ons lichaam. Denk aan kwik, dioxines, PCB’s en lood. Zo slaat kwik zich bijvoorbeeld op in vis, wat wij weer opslaan als wij die vis eten [4].

Dit is de reden waarom er maximaal 0,5-1,0 mg kwik in een kilo vis mag zitten, afhankelijk van de soort vis. Zo zijn er voor al deze giftige stoffen afspraken gemaakt hoeveel er maximaal in een voedingsmiddel mag zitten. Hierdoor zijn bepaalde bestrijdingsmiddelen bijvoorbeeld verboden [5]. Door deze afspraken is de blootstelling over het algemeen gering en niet schadelijk voor de gezondheid.

Zijn deze gifstoffen schadelijk voor onze gezondheid?

Bij een te hoge dosering is elke stof schadelijk. Dus ja, er zijn giftstoffen die schadelijk kunnen zijn voor onze gezondheid. Van veel van deze gifstoffen is het nog onduidelijk wat de effecten van te hoge blootstelling zijn op de lange termijn. Daarom is het belangrijk om ervoor te zorgen dat je niet te veel van deze gifstoffen binnen krijgt. En daarom is er een verbod op het gebruik van bepaalde gifstoffen. Maar zelf heb je hier ook veel invloed op. De mate van blootstelling, bijvoorbeeld door je omgeving, beroep of eetpatroon kunnen invloed hebben. Gevarieerd eten kan bijvoorbeeld de kans verkleinen dat je telkens dezelfde gifstoffen binnenkrijgt [6].

Werkt detoxen?

We krijgen schadelijke stoffen binnen en ze kunnen schadelijk zijn voor onze gezondheid. Het beste is om te voorkomen dat deze gifstoffen zich ophopen in ons lichaam. Maar aanbieders van detox-producten zien een andere oplossing. Namelijk de opgehoopte gifstoffen verwijderen uit het lichaam.

Maar werkt een detox ook daadwerkelijk om deze gifstoffen uit te scheiden? Helaas is er weinig onderzoek gedaan naar de effectiviteit van detoxprogramma’s.

De onderzoeken die wél zijn gedaan kennen veel tekortkomingen. Zo hebben veel studies erg weinig deelnemers of is er geen gebruik gemaakt van een controlegroep. Daarnaast mist een daadwerkelijke meting van de gifstoffen voor of na de detox en werd er in plaats daarvan gekeken naar de ervaring van de deelnemers. Dan werd er gekeken naar subjectieve verbeteringen van gezondheidsklachten. Hiervan werd dan weer aangenomen dat die gerelateerd waren aan de ophoping van gifstoffen.

Kortom, fabrikanten kunnen niet bewijzen dat een detox ook daadwerkelijk werkt [7][8][9][10][11][12][13]. Veel claims die ze maken zijn fout of mogelijk schadelijk voor de gezondheid.

Is het gevaarlijk om te detoxen?

Een korte detox is niet direct schadelijk voor de gezondheid. Maar naarmate het detoxen extremere vormen aanneemt of langer duurt kan het wel schadelijk zijn. Denk aan het gebruik van laxeermiddelen, vochtafdrijvende middelen of een overdosis aan supplementen.

Maar ook het gebruik van geactiveerd kool (wat in de geneeskunde ook gebruikt wordt) kan bij chronisch gebruik schadelijk zijn. Het bindt namelijk niet alleen gifstoffen, maar ook vitamines, die hierdoor niet worden opgenomen [14][15].

Herinner je je nog de gifstoffen die werden opgeslagen in lichaamseigen weefsels? Zoals je vet? Als je het detoxen combineert met een energie-beperkt dieet kan dit extra schadelijk zijn als er daadwerkelijk gifstoffen zijn opgehoopt. Door het vetverlies komen deze schadelijke stoffen namelijk in je bloedbaan terecht. Waarna het bij organen kan komen die er meer gevoelig voor zijn [16].

Maar het voelt alsof mijn detox wel werkt!

Ik heb regelmatig cliënten in de praktijk die willen detoxen. Ze hebben bijvoorbeeld van een buurvrouw positieve verhalen gehoord. Of zelf eens een detox gedaan en dit als positief ervaren. Hoe kan dit, als detoxen dus blijkbaar helemaal niet werkt? En nee, dit is niet altijd het gevolg van een placebo-effect.

Detoxen en gewichtsverlies

Een van de beloftes van detoxen is dat je gewicht verliest. Maar gewichtsverlies is niet altijd vetverlies. Als je gaat detoxen verminder je hoogstwaarschijnlijk je calorie-inname. Evenals je koolhydraatinname. En als je minder koolhydraten eet, vult je lichaam zijn glycogeenvoorraden niet meer aan. Je verliest niet alleen deze opgeslagen glycogeen, maar ook het water dat gekoppeld is aan glycogeen; 3 gram water per gram glycogeen. Dit kan al snel 2-3 kg gewichtsverlies verklaren! Maar niet alleen de glycogeenvoorraad, ook je maaginhoud heeft invloed op je gewicht. En als je minder eet, heb je minder maaginhoud, waardoor je lichter bent.

Lees meer over gewichtsschommelingen in dit artikel.

Kortom, detoxen zorgt voor een spectaculair gewichtsverlies op de korte termijn. Mensen voelen zich beter omdat ze afvallen. Maar als ze na de detox weer eten zoals ze gewend zijn zal het gewicht ook weer snel op het oude niveau komen.

Detoxen kun je zien als een externe oplossing. Iets wat even kort werkt, maar niet een langetermijnoplossing is. Je plaatst de oplossing buiten jezelf en neemt niet verantwoordelijkheid over je eigen gedrag.

Uiteindelijk ben jij degene die je ongezonde gewoontes moet veranderen. Dit gaat een detox niet voor je doen. Als je gestopt met detoxen, ben je nog steeds dezelfde persoon met dezelfde gewoontes. Stop dus met het volgen van een dieet en kies voor een andere aanpak.

Lees ook dit artikel: “Waarom diëten niet werkt”.

Wat kan je wél doen?

Ik hoor je al denken: we slaan dus schadelijke stoffen op in ons lichaam en detoxen helpt niet om deze uit te scheiden. Wat kan ik dan wél doen?

• Verminder de blootstelling aan giftige stoffen.
  • Door eten goed af te spoelen en wanneer mogelijk het eten te koken kun je de hoeveelheid pesticiden op voeding verminderen.
  • Gevarieerd eten zorgt ervoor dat je niet continu aan dezelfde gifstof wordt blootgesteld.
• Verminder de blootstelling aan luchtverontreinigende stoffen zoals rook, smog en chemische dampen.
• Gebruik voldoende vezels in je voeding, ze kunnen helpen gifstoffen uit te scheiden.
• Ga in het geval van acute vergiftiging door een gifstof naar het ziekenhuis.