Jij hebt te allen tijde de regie over al je gedrag. Oftewel: je beschikt altijd over volledige zelfcontrole en bent autonoom. Klopt dit? Nee, was het maar zo’n feest. Gedrag is namelijk niet zo simpel als het lijkt. Veel van wat we doen of denken wordt namelijk beïnvloed door de sociale omgeving waar we ons in bevinden.
Dit geldt ook voor onze eetkeuzes. Het blijkt bijvoorbeeld uit vele onderzoeken dat we vaak onbewust ons eetgedrag spiegelen aan de porties van anderen en ons gedrag hierop aanpassen.
Dit kan zowel een positieve als negatieve uitwerking hebben. Meer over dit interessante onderwerp lees je in dit artikel.
De aanwezigheid van anderen kan helpen bij het voorkomen van eetbuien
Laat ik positief beginnen. Je hebt vast wel eens gehoord van het “what the hell effect”: je wijkt een keertje af van je gezonde voornemen, en uit schuldgevoel of frustratie geef je het hele plan maar op en laat je je helemaal gaan. Het what the hell effect is een vorm van alles-of-niets-denken en vindt vaak plaats bij mensen die zichzelf een bepaalde beperking opleggen. Denk aan stoppen met roken of iemand die wil minderen met online zijn.
We zien dit effect ook vaak bij mensen die op dieet zijn. Je hebt je de hele week streng aan de eetregels gehouden, maar vrijdag zwicht je voor een stuk taart. Je kon de verleiding niet weerstaan. Vervolgens denk je “ach ik heb het nu toch allemaal verpest” en laat je je de rest van het weekend helemaal gaan.
Ook binnen onderzoek komt dit effect naar voren. Bijvoorbeeld in een onderzoek waarin diëtende deelnemers meededen aan een smaaktest waarbij ze milkshakes kregen voorgeschoteld; zij lieten zich het flink smaken. Het proeven van een milkshake stond echter niet in hun dieet [1].
Interessant was dat de groep diëters níet over-at van het ijs wanneer anderen hen zagen proeven van de milkshake. Kortom, het lijkt erop dat de sociale omgeving ons eetgedrag in toom kan houden.
Het is natuurlijk wel de vraag in hoeverre je de resultaten van dit onderzoek kunt vertalen naar het echte leven en hoe lang dit effect aanhoudt. Het kan zijn dat de groep diëters later alsnog een eetbui kreeg.
We spiegelen onze porties af aan die van anderen
Wat ook uit onderzoek naar voren komt is dat we ons eetgedrag afstemmen aan de hand van de porties van anderen [1]. Hierbij geldt: hoe sterker de band is met de anderen, hoe krachtiger de invloed is van hun eetgedrag. In een onderzoek op een basisschool kozen kinderen bijvoorbeeld eerder groentes als ze dachten dat hun vrienden dat ook deden [2]. Terwijl bij onbekende kinderen ze veel minder werden beïnvloed.
Ook bij volwassenen blijkt dat de porties die ze bestellen in een restaurant vaker gelijk zijn aan die van de groep waarmee ze uit eten zijn – en minder gelijk aan de porties van mensen aan andere tafels om hun heen [3].
Kunnen anderen helpen bij het weerstaan van verleidingen?
Ook bij het weerstaan van verleidingen lijken anderen om ons heen veel invloed te kunnen hebben op ons eetgedrag. Zo is er bijvoorbeeld een interessant onderzoek gedaan in een laboratorium waar elke ronde drie vrienden deelnamen.
Een van de drie wist niet dat de andere twee een instructie kregen om niet van de koekjes te eten. Er lagen namelijk versgebakken koekjes op een schaal. En wat bleek: de derde persoon kon de koekjes veel beter weerstaan als de twee vrienden er ook niks van aten [4]. Dit werkte zelfs door als de andere vrienden niet meer aanwezig waren. Het lijkt erop dat als er eenmaal een sociale norm is gezet dit ook kan doorwerken als iemand alleen in de ruimte achterblijft.
Hoe effectief is sociale steun?
Naast de vorige twee voorbeelden over de invloed van je omgeving kunnen vrienden of familieleden ook zorgen voor sociale steun. Hoe effectief sociale steun is bij gedragsverandering hangt er vanaf van hóe deze wordt verleend.
Wanneer iemand op dwingende of veroordelende manier jou op je ongezonde gewoonte wijst, dan werkt dat vaak averechts. Dit geldt bijvoorbeeld wanneer iemand de ander zich schuldig probeert te laten voelen. Of wanneer iemand vooral om eigenbelang wil dat de ander verandert.
Ook kan sociale druk averechts werken wanneer je een vriend of familielid vertelt dat je je zorgen maakt om diens eetgedrag en de ander wil overtuigen om gezonder te eten [5]. Een natuurlijke reactie is namelijk dat we in de weerstand schieten wanneer ons gevoel van autonomie (zelfbeschikking) in het geding komt.
Maar anderen kunnen je ook goed helpen bij het nastreven van een gezondere leefstijl. Een partner of vriend kan je steunen in moeilijke tijden en je een spiegel voorhouden. Bij een terugval kun je bijvoorbeeld vragen ‘wat heb je van mij nodig?’ of ‘je hebt dit eerder meegemaakt; wat hielp je toen?’ Of een vriend kan bijvoorbeeld benoemen wat je allemaal al hebt bereikt [6].
Tijdens (online) coaching maak ik bijvoorbeeld samen met de klant een plan waarin de klant aangeeft hoe anderen diegene kunnen helpen om een terugval te voorkomen. Hierbij leg ik ook de nadruk op hoe anderen waarschuwingssignalen kunnen herkennen en op welke manier ze de klant dan kunnen steunen. Anderen in de omgeving van de klant kunnen deze een spiegel voorhouden wanneer hij of zij vermoeider en meer gestresst overkomt of minder tijd heeft om met vrienden af te spreken. Stress en vermoeidheid zijn risicosituaties om terug te vallen in oude eetgewoontes, zoals emotie-eten. Door anderen actief te betrekken en om hulp te durven vragen verkleint dat het risico op een terugval.
Samenvatting
Samengevat zie je dus terug dat onze omgeving van invloed is op ons gedrag. Het is goed om hier bewust van te zijn en om anderen in de omgeving zo veel mogelijk te betrekken bij je gedragsveranderingsproces.
Wil je graag meer weten over hoe je succesvol je leefstijl kunt veranderen, en hier zelf mee aan de slag gaan? In ons boek SLANKER nemen we je stap voor stap mee in jouw afslanktraject en leer je een afslankplan te maken dat bij jou past. Wil je graag samen met een coach aan de slag? Dan helpen we je graag met online coaching.
