Bestaat er zoiets als spiergeheugen?

Je hoort geregeld dat mensen na een periode van inactiviteit het sporten snel weer kunnen oppakken vanwege het zogenaamde ‘spiergeheugen’. Hoe kan het dat een ervaren sporter snel op zijn oude niveau is, terwijl een beginner soms wel een jaar nodig heeft om een paar kilo spiermassa te winnen? Bestaat er écht zoiets als spiergeheugen? 

Eigen ervaring

Uit mijn eigen ervaring en bij de mensen die ik heb gecoacht, zie ik dat spiermassa en spierkracht redelijk snel terugkomt na een aantal maanden van rust, blessure of een wereldreis van meer dan een jaar. Dit zie je ook terug in onderzoek. Hieronder zie je dat krachtsporters met ervaring veel sneller trainingsvolume opbouwen dan beginnende krachtsporters.

En dit is niet het enige onderzoek dat dit laat zien. Onderstaande studie laat zien dat je na een periode van rust met 50% sneller terug bent op je oude niveau dan als helemaal opnieuw zou moeten beginnen. Je basisniveau qua kracht en beweegpatroon is een stuk beter.

Hoe snel gaat dit verlies?

Na een maand zonder training verlies je geleidelijk aan spierkracht en spiermassa. Gelukkig valt dit heel erg mee, zo weten we uit wetenschappelijk onderzoek over detraining.

In de eerste twee weken is dit voornamelijk een verlies van spanning op de spier, maar later neemt de hoeveelheid spiermassa en spierkracht ook af door een daling van de spiermassa. Opvallend is dat ik zie dat veel sporters na één tot twee maanden fanatiek trainen weer op hun oude niveau terechtkomen. Maar hoe kan dit? Hoe werkt dit spiergeheugen?

Theorie

De toename van spiermassa (hypertrofie) is het gevolg van een toename van het sarcoplasma in de spiercellen. Dit is de toename van het sarcoplasma, de vloeistof in de spiercellen die voedingsstoffen zoals glycogeen bevat. Een andere mogelijke weg is myofibrillaire hypertrofie. Dit is de toename van het aantal en de grootte van de myofibrillen, de contractiele eenheden in spiervezels.

De groei van de spiercel komt tot stand door een positieve eiwitsynthese. Dit betekent dat de spiercel meer eiwitten (aminozuren) opneemt dan het afbreekt voor het herstel. Als je goed traint, rust neemt en gezond en eiwitrijk eet, neemt je spiermassa na verloop van tijd toe.

Als je stopt met trainen, breekt je lichaam op een gegeven moment meer aminozuren af dan het gebruikt voor de opbouw. Het lichaam stoot extra spiermassa langzaam af bij inactiviteit omdat deze extra energie vergen van het lichaam en daarmee niet praktisch zijn als je ze toch niet gebruikt.

Je lichaam past zich aan op de trainingsprikkel die je het geeft. Train je veel, dan reageert je lichaam hierop door meer spiermassa aan te maken om de weerstand beter aan te kunnen. Het omgekeerde is ook waar: als je stopt met trainen is de extra opbouwde spiermassa niet meer nodig, aangezien je geen externe weerstand meer hebt.

Hoe kan het dat je spieren veranderen?

De eerste mogelijke verklaring is dat de hoeveelheid myonuclei toeneemt door mechanische spanning op de spier. Mogelijk leidt dit tot een zeer langdurige, wellicht permanente verandering van de myonuclei (satellietcellen) in de spieren [1][2][3][4]. Deze kleine deeltjes zorgen voor onder andere het herstel van spieren. Dit is vanuit de wetenschap momenteel de meest dominante theorie voor spiergeheugen naast een verbeterd beweegpatroon.

Dit verschijnsel zie je ook bij mensen die anabole steroïden gebruiken. Zelfs na een aantal jaar blijkt dat de spieren sneller herstellen door het spiergeheugen [5][6]. Je ziet hieronder ook dat niet alleen de omtrek sneller terugkomt na een periode van niet trainen, maar ook de hoeveelheid myonuclei in de spieren verhoogd is [7]. Om die reden zou het ook eerlijker zijn om atleten die ooit gepakt zijn voor gebruik van anabole steroïden voor het leven te bannen van wedstrijddeelname, omdat het gewoon oneerlijke concurrentie is.

Ook kennis en ervaring geven je een voordeel

Mogelijk zijn er nog andere factoren, zoals het stukje extra ervaring en kennis. Je weet als ervaren krachtsporter allemaal wat er bij komt kijken om te groeien, zoals gezonde voeding en voldoende rust. Daarnaast is het psychologische aspect belangrijk, omdat je weet dat je het al een keer hebt bereikt. Dit geeft vertrouwen waardoor je minder hobbels ervaart en makkelijker je doel bereikt.