Word je ongelukkig door social media als Instagram?

Je zit in de trein en opent Instagram. Voor je het weet ben je een kwartier verder. Op zich is dit gedrag vrij onschuldig, zou je denken…

Maar is het scrollen op social media echt zo onschuldig als het lijkt? Meerdere onderzoeken laten zien dat veel jongvolwassenen die veel tijd op social media doorbrengen meer last hebben van stress- en angstklachten. Hoe kan dit en wat kun je hier tegen doen?

Veel gebruik van social media hangt samen met een lager mentaal welbevinden

De meeste onderzoeken wijzen erop dat veel gebruik van social media samenhangt met een vermindering van het mentaal welbevinden en een verhoogde kans op angststoornissen en depressies bij jongeren tussen de 19 en de 29 jaar ^{[1, 2]}. Verontrustende resultaten als je het mij vraagt.

Hoe kan het dat het gebruik van social media samenhangt met een lager mentaal welbevinden? Hieronder geef ik de meest voorkomende verklaringen:

Social media kan onrealistische verwachtingen in de hand werken

Op social media worden meestal positieve berichten geplaatst van bijvoorbeeld behaalde resultaten of unieke en leuke gebeurtenissen. Veel mensen willen namelijk de succesvolste/knapste/fitste/avontuurlijkste/sociale versie van zichzelf laten zien. Ik moet eerlijk bekennen dat ik zelf ook bijna alleen maar reisfoto’s erop heb staan. Vaak krijgen deze berichten ook de meeste aandacht. Denk aan likes en positieve comments.

Onderzoek lijkt aan te geven dat dit soort beeldvorming op social media onrealistische verwachtingen in de hand kan werken. Je kunt namelijk het idee krijgen dat anderen gelukkiger zijn en een leuker leven hebben. Dit kan ertoe leiden dat je het gevoel hebt dat je wat mist of niet leuk genoeg bent ^[1,2].

Minder focus

Veel gebruik van social media hangt samen met een verminderde focus. Als je constant bent afgeleid door je telefoon, dan kun je je minder goed concentreren op je werk of studie. Wat vervolgens stress met zich meebrengt omdat je minder goed presteert ^[1].

Ten tweede haal je waarschijnlijk ook minder voldoening uit je werk. Als je namelijk gedurende de dag vaak bent afgeleid kom je nooit in een flow. Terwijl de momenten waarop je volledig in een activiteit opgaat vaak veel voldoening geven ^[3].

Slechter slapen

Spiek jij wel eens op Facebook of Instagram voor het slapen gaan? Dit kan je je nachtrust kosten. En dit is een gemiste kans, want minder slaap hangt samen met een lager mentaal welbevinden ^[2].

Het gevoel dat je altijd bereikbaar moet zijn

Ten slotte voelen veel jongeren die veel tijd spenderen op social media een druk om gelijk te reageren en denken ze dat ze altijd bereikbaar moeten zijn. Dit brengt mogelijk stress met zich mee ^[2].

Depressieve, onzekere en eenzame mensen meer op Instagram?

Nu is het wel belangrijk om de kritische vraag te stellen of er echt een oorzaak-gevolg-relatie bestaat. Is het zo dat je wanneer je veel tijd spendeert op social media je minder gelukkig en eenzaam voelen? Of zijn ongelukkige mensen geneigd om meer tijd op social media door te brengen? En maakt het nog uit je social media gebruikt? Deze vraag is lastig te beantwoorden. Toch is hier wel meer over bekend.

Onderzoek laat zien dat het gebruik van Instagram zowel kan leiden tot meer of minder eenzaamheid. Dit is afhankelijk van hoe sterk iemand vatbaar is voor sociale vergelijking en waarmee iemand zich vergelijkt. Vergelijk je je vooral met mensen die minder goed presteren dan geeft dat een beter gevoel dan wanneer je je met mensen vergelijkt die het op bepaald vlak beter doen.

Ten tweede komt naar voren dat Instagram gebruikers die actief zijn in het delen van foto’s zich vaker eenzaam voelen, dan mensen die Instagram vooral gebruiken om in contact te willen blijven met vrienden, familie en kennissen ^[4]. Een mogelijke verklaring is dat mensen die vaak foto’s delen op social media zich vaker eenzaam en minder gelukkig voelen. Het delen van foto’s kan een roep om aandacht en steun zijn.

Hoe kun je anders met social media omgaan?

Tip 1: verminder de tijd op social media

De eerste tip is om de tijd op social media te verminderen. Hieronder staan een aantal tips die je hierbij helpen:

• Een handige manier om je tijd op social media te verminderen is door het gebruik stapje voor stapje af te bouwen, in plaats van het roer in 1 keer om te gooien. Dit kan namelijk voor de nodige weerstand zorgen.
• Plan activiteiten in die je voor social media in de plaats gaat doen in de non-virtuele wereld. Pak desnoods een nieuwe hobby op bij een sportclub of speel een instrument.
• Zet je notificaties uit. Hierdoor word je minder in de verleiding gebracht om gelijk te reageren.
• Schrijf duidelijk op waarom je minder social media wilt gebruiken. Wat is je belangrijkste reden om te minderen? Zo heb je je motivatie helder op papier.
• Merk je dat je geregeld terugvalt en weer op Instagram allerlei foto's bekijkt, dan kan het handig zijn, om uit te zoeken wat de aanleiding is om op social media te gaan en welke beloning je verwacht. Vervolgens kun je via een als-dan plan bepalen wat je hiervoor in de plaats gaan doen.
• Maak duidelijke afspraken met jezelf. Bijvoorbeeld “na 21.00 ga ik niet meer op mijn smartphone.”

Tip 2: Bekijk Instagram door een filter – je bent niet je likes

Het is net niet raar om een bericht te plaatsen omdat je het leuk vindt om likes te krijgen. Aandacht is namelijk een fijn gevoel.

Je bent namelijk niet je likes.

Maar het wordt wel problematisch wanneer je je eigenwaarde hier te veel van laat afhangen. Dit werkt namelijk mogelijk de volgende gedachten in hand:

Weinig likes → ik stel niks voor en ik ben niet leuk.
Veel likes → ik mag er wezen en ik ben een tof persoon.

Maar wat zegt dat wezenlijk over jou als je bericht weinig likes krijgt? Als ik mezelf als voorbeeld neem: ik houd van veel dingen die wellicht niet heel veel likes opleveren. Zo lees ik bijvoorbeeld graag, bekijk ik documentaires en luister podcasts.

Stel, ik krijg weinig likes op een bericht waar ik een foto van een boek deel dat ik inspirerend vind en graag met anderen wil delen; dan is dat prima. Ik word hier niet anders van. Ik doe dat omdat ik het boek met anderen wil delen.

Tip 3: Je hoeft niet altijd bereikbaar te zijn

Het is niet nodig dat je altijd bereikbaar moet zijn. Je kunt prima later reageren op een bericht van iemand. In het begin kan dit wat onwennig zijn, maar na een aantal keren gaat dit waarschijnlijk meer normaal aanvoelen.

Heeft het gebruik van social media ook voordelen?

Social media heeft niet alleen nadelen. Het gebruik van social media kan bijvoorbeeld helpen om met nieuwe mensen in contact te komen, informatie te delen en wellicht de partner van je leven te ontmoeten die je normaal nooit zou tegenkomen. 🙂

Referenties