Hoe kan het dat steeds meer mensen zo veel stress ervaren, terwijl het aantal zelfhulpboeken over voluit leven, opgeruimde hoofden en het ultieme geluk vinden als warme broodjes over de toonbank gaan? In 2007 had 10% van de Nederlanders last van burn-outklachten; anno 2017 is dit gestegen naar 13%. Ook onder jongeren is het aantal personen met een burn-out gestegen. [1]
Er klopt iets niet. Want door al die zelfhulpboeken zouden mensen zich toch gelukkiger moeten gaan voelen? Veel van deze boeken hebben namelijk de insteek om je te helpen zo gelukkig en productief mogelijk te worden.
Het lijkt ironisch genoeg zo te zijn dat je juíst doordat je zo hard je best doet om zo goed mogelijk te presteren je gevoelens van ontevredenheid kunt ontwikkelen.
Jezelf verbeteren als middel en als doel op zich
Er is niks mis met jezelf (willen) verbeteren. Je doet bijvoorbeeld een cursus om beter te leren schrijven, beter je grenzen te bewaken of beter te kunnen plannen. Dit kan heel handig zijn, omdat je dan bijvoorbeeld makkelijker je werk kunt doen.
Jezelf verbeteren kan ook een doel op zich worden, waarbij je een soort machine wordt die altijd moet presteren. Zelfs vakanties en rustmomentjes staan in teken van opladen om vervolgens nog beter te kunnen presteren.
Druk zijn geeft status
Je ziet deze tendens ook terug in de samenleving. Als je zegt dat je het niet druk hebt, lijk je iets niet goed te doen. Maar als je laat in de avond nog een mailtje naar je baas hebt gestuurd ben je goed bezig en betrokken [2].
Dit geldt niet alleen op het werk. Buiten het werk om word je ook blootgesteld aan hoge verwachtingen. Je moet een goede moeder/echtgenoot zijn, er perfect uitzien, veel reizen en zo veel mogelijk uit je leven halen.
Op social media zie je dit ook duidelijk terug. Velen proberen de beste versie van zichzelf te laten zien aan anderen door succes uit te stralen en te laten zien hoe leuk hun leven wel niet is. Dit werkt mogelijk onrealistische verwachtingen in de hand en kan ook een belangrijke reden zijn waarom overmatig gebruik van social media onder jongeren samenhangt met een lager mentaal welbevinden.
Succesmomenten geven maar een tijdelijk geluksgevoel
Er is hierbij een grote ‘maar’… Het streven naar succes geeft vaak maar een tijdelijke kick en en je went snel aan de nieuwe situatie als je eenmaal een doel hebt bereikt.
Bovendien kan de mindset waarbij vooral succes en status je levensvreugde bepalen er ook toe leiden dat je anderen steeds meer als concurrent gaat zien. Dit kan je een eenzaam gevoel geven of leiden tot een gebrek aan zelfacceptatie. Je kunt bijvoorbeeld het gevoel krijgen dat je nooit goed genoeg bent.
Hoe te navigeren in de prestatiemaatschappij?
Hoe ga je dan om met die druk om zo veel mogelijk uit je leven te halen? Of hoe zorg je ervoor dat je toch kan ontspannen zonder je daarbij schuldig te voelen?
In het boek ‘Dankboek. Dagboek voor een tevredener leven' komt de schrijver Ernst-Jan Pfauth met vier strategieën die kunnen helpen navigeren in de prestatiemaatschappij en kunnen zorgen voor meer levensvreugde.
Strategie 1: zie je werk, hobby en projecten vooral als oefenen
De eerste strategie is om je werk vooral te zien als oefenen. Richt je daarbij op het proces in plaats van het resultaat. Het geeft voldoening om ergens beter in te worden of ergens meer over te leren.
Een groot voordeel hierbij is dat je je prestaties niet hoeft te meten aan die van anderen om je tevreden te voelen. Het gaat immers om je eigen leerproces.
Strategie 2: maak meer ruimte voor flow en rust in je leven
Laat je door de dag heen je minder afleiden. Hierdoor kun je meer in een flow komen. De momenten waarop je volledig in een activiteit opgaat geven vaak de meeste voldoening.
Daarbij is het belangrijk dat je op verschillende momenten op de dag je werk ook echt loslaat. Dit betekent bijvoorbeeld dat je ‘s avonds geen e-mails meer beantwoordt.
Strategie 3: richt je meer op het helpen van anderen
Het blijkt uit onderzoek dat het helpen van anderen jou helpt om je leven zin te geven [3]. Je kunt dan denken aan vrijwilligerswerk, je oude buurman een handje helpen, geld doneren, of een baan zoeken waarbij anderen helpen centraal staat.
Strategie 4: actief oefenen in dankbaarheid
In veel zelfhulpboeken krijg je tips over hoe je nog beter kunt presteren. Daarmee gaat je aandacht al snel naar wat je nog niet hebt bereikt.
Dit kan leiden tot een ontevreden gevoel. De volgende gedachtes kunnen zomaar in je opdoemen:
- “Ik heb nog niet die senior functie”
- “…en nog niet die sixpack”
- “Pietje op Instagram reist 4 keer per jaar en ik maar 2 keer”
Dankbaarheid daarentegen richt zich vooral op wat je wél hebt. Er is een duidelijke samenhang tussen dankbaarheid en mentaal welzijn; meer van het ene hangt samen met meer van het andere. [4]
Gelukkig kun je het oefenen van dankbaarheid ook trainen. Schrijf bijvoorbeeld elke dag twee dingen op waar je dankbaar voor bent. Dit kunnen ook kleine dingen zijn zoals iemand die je voor liet gaan terwijl dat niet nodig was.
Meer over hoe je actief dankbaarheid kan beoefenen lees je in het boek: Dankboek. Dagboek voor een tevredener leven.
Hoe denk jij over dit onderwerp? Vind je dat we te veel bezig zijn met onszelf? Of is het allemaal een beetje gezocht? Laat het weten in de FIT.nl community.
Referenties
[1] Volksgezondheidzorg.info. Overspannenheid en burn-out; Cijfers & context; huidige situatie. Geraadpleegd juli 2018. Bilthoven: RIVM.
[2] Pfaufth. E-J (2017). Dankboek. Dagboek voor een tevredener leven. Tweede druk,. The press media groep.
[3] E.W. Dunn. D.T. Gilbert. T.D. Gilbert (2011). ‘If money doesn’t make you happy then you probably aren’t spending right’. Journal of consumer psychology (21), blz. 115-125.
[4] R.A. Sansone, L.A. Sansone (2010). ‘Gratitude and Well being. The benefits of appreciation', Psychiatry (Edgmont) (7), blz. 18-22.
