Klopt het dat we steeds minder bewegen en calorieën verbranden?

Klopt het dat we minder bewegen dan 50 jaar geleden? Of is dit een fabel?

Nederlanders bewegen minder?

Deze week publiceerde het RIVM een rapport dat Nederlanders veel minder bewegen. Tussen 2019 (vóór de coronapandemie) en 2022 (na de coronapandemie) is er een daling zichtbaar van het aantal mensen dat aan de Beweegrichtlijnen voldoet (vanaf 4 jaar en ouder: 49% versus 44%) [1].

Deels logisch. Steeds meer gemak is dicht bij. Denk aan de gehate, maar ook geliefde E-bikes.

Maar wat zegt de wetenschappelijk onderzoek van de afgelopen decennia? Is de toename van overgewicht en obesitas veroorzaakt door een gebrek aan beweging van de afgelopen 30 jaar? Of komt dit toch door voeding?

Wat blijkt uit recent onderzoek?

Als je een studie van tien jaar geleden mag geloven is ons energiegebruik met 100-150 kcal gedaald tussen de periode 1960 en 2003 [2]. Hoe komt dit volgens de onderzoekers? Waarschijnlijk omdat we minder fysiek werk doen. In de jaren zestig had 50% van de mensen een baan met matig intensieve werkzaamheden (bijvoorbeeld veel lopen en dingen optillen). Nu ruim veertig jaar later heeft nog maar 20% van de Amerikanen een baan met matige intensieve werkzaamheden.

Verder is het idee dat mensen meer op de bank tv kijken en hun mobiel gebruiken [3][4]. Het idee is dat als gevolg hiervan het energiegebruik lager is. Staat dit onderzoek op zichzelf? Nee, dit is niet het eerste onderzoek dat dit laat zien [3][4][5].

Echter, geven de onderzoekers wel aan dat dit mogelijk gecompenseerd wordt door meer beweging en sport in de vrije tijd [2]. Kortom, het is de vraag: gebruiken we inderdaad minder calorieën? Of compenseert een groot deel door meer te sporten in de vrije tijd.

Tot voor kort was dit onduidelijk. Recent kwam een nieuwe studie uit die verder keek naar gebruik van energie tijdens rust, activiteit en de combinatie van beide [6]. Hierbij werd data gebruikt door middel van de tweevoudig gemerkte watermethode van duizenden proefpersonen tussen 1980 en 2020. Dit is een van de nauwkeurigste methoden om te kijken hoeveel calorieën je op een dag gebruikt.

Wat bleek?

Het totale energiegebruik daalde met 7,7% bij mannen en 5,6% bij vrouwen over 30 jaar. Mogelijk denk je nu dat we dan vast minder bewegen en sporten. Maar de data lijkt juist het tegenovergestelde te laten zien. Opvallend was dat juist het actieve energiegebruik (in de vorm van sporten, bewegen of andere activiteiten) juist duidelijk steeg. De verklaring voor de daling van het energiegebruik lijkt juist te komen van een daling van het basaal metabolisme in rust. Deze lijkt de afgelopen 30 jaar bij mannen met 14,7% (wel significant) en bij vrouwen met 2% (niet significant) te zijn gedaald.

Kortom, ons caloriegebruik is lager wanneer we inactief zijn. Hoe kan dit? Een aantal theorieën. Ten eerste kan dit komen doordat de lichaamstemperatuur minder actief is. Ten tweede kan het zijn dat ons immuunsysteem minder hard hoeft te werken, omdat de omgeving minder bedreigend is geworden door ziekteverwekkers. Een derde reden kan zijn dat de metingen in begin van de jaren 80 niet geheel betrouwbaar zijn. Vooral in het begin van de jaren 80 wordt geschat dat er een foutmarge van 6% kan zijn [7]. Later onderzoek lijkt meer nauwkeurig door een andere en meer geavanceerde sample methode [8].

Betekent dit nu dat duidelijk minder calorieën gebruiken over de dag? Waarschijnlijk wel, maar hoeveel procent dit precies is, is lastig te zeggen.

En dan nog: de adviezen om af te vallen of op gewicht te blijven veranderen er niet door. Hieronder een kort overzicht.

Advies

De energiebalans blijft leidend. Te eerste wet van thermodynamica: energie in energie uit. Als je wilt afvallen is het belangrijk om minder calorieën te eten dan je binnenkrijgt. Dit doe je door stapsgewijs je voedingspatroon aan te passen. Kijk naar kleine stapjes die je gemotiveerd houden. Afvallen doe je dus niet door je hele voedingspatroon volledig om te gooien. Wat werkt wel en hoe pak je dit aan? Lees ons boek en stappenplan SLANKER.

Beweging is naast het aanpassen van je voedingspatroon goed voor je lichaam en geest. Het kan een vicieuze cirkel op gang brengen die je extra motivatie geeft om goed voor jezelf te zorgen. Daarnaast kan het je helpen om wat extra calorieën te verbranden, vooral als je een vrij inactieve baan of indeling van je dag hebt. Let er dan wel goed op je dat sporten niet te veel compenseert door extra grote maaltijden.

Kanttekeningen bij deze resultaten

Het nadeel van het eerste genoemde onderzoek is dat het gaat om een observationeel onderzoek zonder interventie waarbij een schatting gemaakt werd van het soort werk en de bijbehorende MET-waardes die daarbij horen. Dit maakt de foutmarge wel redelijk groot. Het is daarom ook een wilde gok om te concluderen dat we 100-150 minder calorieën gebruiken.

Het tweede onderzoek is meer betrouwbaar, maar heeft ook een observationeel karakter waardoor we geen oorzaak gevolg relatie kunnen aantonen. Dit is ook niet mogelijk, aangezien je niet mensen 30-50 jaar iets kan opdringen te doen. Wat wel een duidelijk nadeel is dat er in het begin van de onderzoeken in de jaren 80 relatief minder samples waren vergeleken met hoeveel onderzoek er nu wordt uitgevoerd met de dubbel gewerkte watermethode. Dit en de grotere foutmarge door minder goede samples in de jaren 80 en 90 maakt het mogelijk dat we een onder of overschatting maken van het caloriegebruik. Verder lijken eerdere onderzoeken minder rekening te houden met omgevingstemperatuur tijdens het onderzoek. Dit kan het ook nog vertekenen [6].