Wat zijn de nieuwe aanbevelingen nitraatrijke groenten?

Fans van nitraatrijke groenten, zoals sla, spinazie en andijvie, opgelet! Goed nieuws voor liefhebbers van deze groene groenten, want uit nieuw onderzoek blijkt dat het niet schadelijk is om deze met regelmaat te eten. Lees hier waar deze adviezen op zijn gebaseerd en waarom deze nu herzien zijn.

Bronnen van nitraat

De voornaamste bronnen van nitraat zijn drinkwater en groenten. Hierbij gaat het vooral om bladgroenten zoals sla en spinazie. 50 tot 85% van het nitraat krijgen mensen binnen uit groente, 7 tot 9% komt uit drinkwater.

Tot de nitraatrijke groenten behoren naast sla en spinazie ook andijvie, spitskool, waterkers, paksoi, postelein en Chinese kool.^[1] Daarnaast krijgen de nitraatrijke bieten momenteel veel aandacht in de sportwereld vanwege het mogelijk positieve effect op de sportprestaties bij gebruik van geconcentreerd bietensap ^[2]. Het nitraatgehalte in groente wordt onder andere bepaald door het ras en kan variëren door invloed van zonlicht tijdens de groei: zomergroenten bevatten minder nitraat dan wintergroenten ^[1][3].

Nitraat wordt ook als additief gebruikt bij half harde en harde kaassoorten. Daarnaast wordt het ook toegevoegd aan bereidde vleeswaren om de houdbaarheid ervan te verlengen. Hierbij geldt een maximale concentratie van 100 tot 500 mg/kg. Deze grens ligt ver onder het maximum van 4500 mg/kg dat geldt voor nitraatrijke groente ^[3].

De oude adviezen en waar deze op gebaseerd zijn

Nitraat komt dus van nature in onze voeding voor en als toevoeging bij bepaalde voedingsmiddelen. Nitraat op zich is niet schadelijk, tenzij het met zeer grote hoeveelheden wordt ingenomen. Nitraat zelf is niet gevaarlijk voor de gezondheid. Toch is er een ADI waarde opgesteld voor nitraat (3,7 mg/kg lichaamsgewicht)^[1][3]. Het lichaam neemt alle nitraat uit de voeding op. Hiervan komt 25% in het speeksel terecht, de rest wordt uitgescheiden via de urine. Twintig procent van het nitraat in het speeksel wordt in de mondholte door bacteriën omgezet in nitriet ^[4]. Ook tijdens de bereiding of het bewaren van nitraatrijke groenten kan nitriet ontstaan. Nitriet kan door een reactie met eiwitten uit vis nitrosaminen vormen, die door het International Agency for Research on Cancer (IARC) benoemd is tot mogelijk kankerverwekkend voor de mens^[6,7,8]. Met het eten van nitraatrijke groenten wordt de ADI-waarde gemakkelijk overschreden. Uit voorzorg is er destijds voor gekozen om te adviseren niet meer dan 2 maal per week nitraatrijke groenten te eten.  Een nitraatrijke maaltijd resulteert in een verhoging van de NDMA-uitscheiding in de urine. NDMA is een nitrosamineverbinding. Vooral de combinatie van nitriet met vis zorgde voor de vorming van nitrosaminen, bleek uit een maag-darmmodel van TNO. Uit voorzorg is er toen besloten om te adviseren om geen vis met nitraatrijke groenten te eten ^[5]. Samengevat kwamen de oude adviezen hier op neer:

• Eet maximaal twee keer per week nitraatrijke groenten
• Koel restjes nitraatrijke groenten snel af en bewaar ze maximaal 2 dagen in de koelkast
• Combineer nitraatrijke groenten niet met vis of schaaldieren.^[5]

Nieuwe aanbevelingen

Bij een beoordeling van de gezondheidsrisico’s en -voordelen door de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA) is echter geconcludeerd dat het onwaarschijnlijk is dat de blootstelling aan nitraat via groenten zal leiden tot gezondheidsrisico’s ^[9].  Daarnaast waren de gezondheidsvoordelen van voldoende groenten eten, waaronder ook nitraatrijke groenten, groter dan de mogelijke risico’s. Op basis van dezelfde onderzoeken in het maag-darmmodel van TNO waar de eerdere adviezen op gebaseerd zijn, is een risicoanalyse uitgevoerd door het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). Deze heeft geconcludeerd dat er geen acuut of langetermijnrisico op kanker optreedt bij het eten van nitraatrijke groenten in combinatie met vis. De in het lichaam gevormde nitrosaminen leveren een verwaarloosbaar risico op ^[10]. Op basis van deze conclusies zijn de aanbevelingen met betrekking tot het eten van nitraatrijke groenten aangepast. Bietensap en concentraten hiervan zijn niet meegenomen in het onderzoek van de EFSA. De inname van nitraat hieruit komen bovenop de dagelijkse nitraatinname uit andere bronnen. Hierdoor zullen de ADI-waarden vaker en hoger overschreden worden dan onderzocht. Het is onduidelijk of de nitrosaminewaarden in het bloed verder zullen toenemen bij een hogere nitraatinname en wat de risico’s hiervan zijn. Vanwege deze onzekerheid wordt sporters alsnog aanbevolen terughoudend te zijn met bietensap en nitraatrijke sportsupplementen ^[5].

De nieuwe aanbevelingen met betrekking tot nitraat zijn als volgt:

• Er geldt geen beperkend advies voor volwassen voor de inname van nitraatrijke groenten
• Nitraatrijke groeten kunnen gewoon met vis gegeten worden
• Aanbevelingen voor het wassen en bereiden van nitraatrijke groenten zijn aangepast tot bestaande bewaaradviezen
• Het advies om kinderen jonger dan zes maanden geen nitraatrijke groenten te geven vervalt
• Sporters worden nog steeds geadviseerd niet dagelijks gebruik te maken van nitraatrijke sportsupplementen
• Het advies om geen water uit privébronnen te gebruiken voor het maken van flessenvoeding blijft ook gehandhaafd ^[5][11].