Onderzoek: Is nudgen de manier om gezonder te eten?

Nederlanders eten over het algemeen te ongezond. Ondanks alle inspanningen vanuit de overheid blijft het aantal mensen met overgewicht, obesitas en welvaartsgerelateerde ziekten toenemen. Een methode om iemands gedrag te veranderen is nudgen. Zou dit de oplossing zijn voor de obesitasepidemie?

Wat is nudgen?

Nudgen is het beïnvloeden van keuzegedrag door een zetje in de goede richting te geven. Dit zonder iets te verbieden of mensen financieel te prikkelen. Een nudge is een methode om het keuzegedrag van iemand, vaak onbewust, te beïnvloeden.

Fruit op ooghoogte neerleggen telt als een nudge. De frisdranktaks waarbij frisdrank duurder wordt gemaakt of het verbannen van junkfood uit een kantine niet. Er zijn verschillende nudges ontwikkeld met het doel ons gezonder te laten eten. Een recente meta-analyse heeft onderzocht welke vorm van nudgen hierin het effectiefst is ^[1].

Het onderzoek

In deze meta-analyse zijn 96 onderzoeken meegenomen met meer dan 133,6 miljoen waarnemingen omtrent effecten van nudgen! Er werd gekeken naar de effectiviteit van de verschillende methodes van nudgen. Hierbij maakten de onderzoekers een onderscheid tussen 3 verschillende categorieën.

Cognitieve nudges

Het doel van een cognitieve nudge is de consument voorzien van informatie. In dit onderzoek zijn drie cognitieve nudges meegenomen. De eerste nudge is het voorzien van informatie over de voedingswaarde. Zoals een voedingswaardetabel op een etiket.

Bij de tweede methode wordt de consument geholpen met het interpreteren van het etiket. Bijvoorbeeld door een stoplichtmethode of door het toevoegen van symbolen. Denk aan het bekende Vinkje in Nederland.

De derde methode in deze categorie is de manier van aanbieden van de voedingsmiddelen. Door bijvoorbeeld de gezondere keuzes in het zicht op te stellen. Bij deze 3 methodes zijn de tweede en derde methode het effectiefst.

Emotionele nudges

De eerste methode die we rekenen tot een emotionele nudge is het aantrekkelijker maken van een gezonde keuze. Denk aan het aantrekkelijker laten lijken van producten met mooie foto’s of beschrijvingen. Er wordt meer gericht op het creëren van een goed gevoel bij het kiezen van een gezond product dan de consument daadwerkelijk te informeren.

De andere methode is het direct aanmoedigen van mensen om gezondere keuzes te maken. Bijvoorbeeld door het plaatsen van advertenties die reclame maken voor gezondere keuzes. Of door bijvoorbeeld de medewerkers van de kassa te betrekken. Ik denk dat iedereen het wel eens is overkomen. Je rekent wat af bij de kassa en je krijgt de vraag of je nog een chocoladereep wil hebben voor een euro. Dit is dezelfde methode, maar dan gericht op verkopen in plaats van de klant gezonder te laten eten.

Gedragsnudges

Waar bij de eerdere methodes de consument bewust kan zijn van de nudge is dat bij de zogenaamde gedragsnudges niet het geval. In deze groep vallen 2 interventies waarbij het doel is om het gedrag te veranderen. Zonder daadwerkelijk invloed uit te oefenen op de kennis of het gevoel van de consument. Denk aan het gemakkelijker maken voor de consument om een gezondere keuze te maken. Dir gebeurt bijvoorbeeld wanneer de gezonde keuzes in de kantine eerst aangeboden worden, waardoor het dienblad al vol is wanneer je bij het ongezonde deel aankomt.

De tweede methode is het aanpassen van de portiegrootte. Door gebruik te maken van kleinere borden, glazen of verpakkingen van ongezonde producten.

Wat is het meest effectief?

Terwijl wij ons in Nederland nog druk maken over het gebruik van een voedsellabel, blijkt dit de minst effectieve methode te zijn. Deze methode kan leiden tot een vermindering van 64 kcal per dag. De op emotiegerichte nudges blijken efficiënter. Deze kunnen leiden tot een afname van 129 kcal per dag. Maar de meest effectieve manier van nudgen zijn de gedragsnudges. Dit kan namelijk wel oplopen tot een lagere calorie-inname van 209 kcal per dag!

Wat kwam er nog meer uit het onderzoek

Er is in dit onderzoek niet alleen gekeken naar verschillende nudges en het mogelijke effect hiervan. Er is ook gekeken naar het verschil tussen nudges in de supermarkt of horeca, het effect op volwassenen en kinderen, het effect in verschillende landen en de verschillen tussen nudges die gezonde producten aanprijzen of juist ongezonde producten ontmoedigen.

Het blijkt dat de nudges het effectiefst zijn bij eten buiten de deur. Het effect in supermarkten was minder sterk. In de Verenigde Staten zijn de consumenten gevoeliger voor nudges dan in andere landen. Hier was het effect 47% groter dan in andere landen! Ook is de nudge effectiever als de focus ligt op het minderen van ongezond eten dan op het meer eten van gezonde voeding. Er is geen verschil in de uitkomst van het nudgen van volwassenen of kinderen. Dit effect was gelijk.

Beperkingen van het onderzoek

Ondanks dat er veel onderzoeken beschikbaar waren voor deze meta-analyse geven de onderzoekers aan dat er meer onderzoek gedaan moet worden naar dit onderwerp. Zo is er bijvoorbeeld geen onderzoek beschikbaar over het effect van het aanbieden van ongezonde voeding op een onaantrekkelijke manier. Ook moet er meer onderzoek gedaan worden naar het effect van het vergroten van een gezonde portie. In plaats van het verkleinen van een ongezonde portie.

Daarnaast is er in de onderzoeken nagenoeg geen aandacht besteed aan sociaal-economische en culturele factoren. Zoals inkomen, opleiding, etniciteit en cultuur. Terwijl deze factoren ook invloed uitoefenen op onder andere voedselkeuzes.

Conclusie

Nudgen is het beïnvloeden van keuzegedrag door een zetje in de goede richting te geven. Er zijn verschillende vormen van nudgen ontwikkeld om ons gezonder te laten eten. Hierbij zijn nudges gefocust op gedrag het effectiefst. Nudgen heeft zowel effect op kinderen als op volwassenen en kan een interessante manier zijn om ons eetpatroon op een positieve manier te beïnvloeden. Er moet nog wel meer onderzoek gedaan worden naar hoe dit toe te passen. Maar ik denk dat dit een effectieve methode kan zijn om ons gezonder te laten eten.