Wat is bruin vet en kan het je helpen bij het afslanken? Interview met Hoogleraar Patrick Rensen

Wist je dat het lichaam naast het ‘gewone’ vet ook over zogenaamd bruin vet beschikt en dat deze vorm van vet je mogelijk kan helpen om af te vallen? En dat je bruin vet kunt activeren?

Hoe dit precies zit vroegen wij hoogleraar Patrick Rensen. Rensen heeft veel publicaties over dit onderwerp op zijn naam staan en verschillende prijzen gewonnen. Kortom, een expert in zijn vakgebied. Meer over dit interessante onderwerp lees je in dit interview. 

Wat is bruin vet? En wat voor functie heeft het in je lichaam?

Rensen: “Bij bruin vet denken veel mensen aan bitterballen en chocola. Maar het is ook een weefsel in ons lichaam.

We kennen allemaal het zogenaamde ‘wit vet’ dat zich in vetcellen rond het middel en de heupen bevindt die vooral bedoeld zijn om vet op te slaan. De functie van het bruine vet is heel anders: het verbrandt juist vet tot warmte om de lichaamstemperatuur op peil te houden.

Pasgeborenen hebben veel van dit bruine vet omdat zij een relatief groot lichaamsoppervlak hebben, en via daar kan warmte aan de omgeving worden afgegeven. Daarbij zijn hun spieren nog niet voldoende ontwikkeld waardoor zij nog niet door rillen warmte kunnen genereren.

Algemeen werd aangenomen dat deze vorm van vet met het ouder worden verdwijnt. Maar onderzoekers hebben ongeveer 10 jaar geleden ontdekt dat het nog steeds aanwezig én actief is in volwassenen. Het bevindt zich strategisch boven de sleutelbeenderen en langs de aorta, zodat de warmte die het produceert efficiënt via het bloed kan worden rondgepompt door het lichaam.”

Heeft de ene persoon hier van nature meer van dan de ander?

“De huidige gouden standaard om bruin vet zichtbaar te maken is middels het maken van een zogenaamde PET-scan. Dergelijke scans laten een opmerkelijk verschil zien tussen de hoeveelheid en activiteit van bruin vet tussen personen. Waar dit verschil tussen mensen precies door komt is nog lastig te zeggen.

Bij zo’n PET-scan wordt gewerkt met radioactief gemerkte suikermoleculen. Die suikermoleculen worden opgenomen door bruin vet nadat je een persoon afkoelt tot de temperatuur waarbij hij of zij gaat rillen.

Opmerkelijk is echter dat bruin vet de opgenomen suiker eerst omzet tot vet, dat vervolgens wordt verbrand. Daarom denken we dat het zichtbaar maken van de vetopname door bruin vet een veel betere maat is voor de activiteit van bruin vet. We proberen nu radioactief gemerkte vetmoleculen te maken om dat te bewijzen.”

Tegenwoordig kunnen we bruin vet ook zichtbaar maken met MRI. Met deze techniek zien we ook dat er de ene persoon er meer van heeft dan de ander. Klopt het dat er een verband is tussen je BMI en vetpercentage en hoeveel bruin vet iemand heeft? Kunt u hier wat meer over vertellen?

“Aanvankelijk dachten we dat mensen met een hoge BMI minder bruin vet hebben omdat we minder opname van radioactief gemerkt suiker konden aantonen op een PET-scan bij mensen met een hoge BMI.

Inmiddels weten we dat het niet zo eenvoudig ligt. Onderzoekers uit Canada toonden namelijk aan dat bruin vet bij mensen met een hoge BMI wel degelijk actief is, maar gewoonweg geen suiker opneemt. Zoals ik eerder al aangaf, neemt het bruine vet vooral vetten uit het bloed op voor de vorming van warmte. Waarschijnlijk wordt het bij een hoge BMI insulineresistent, net zoals bijvoorbeeld de spieren en wit vet, waardoor de suikeropname afneemt. Toekomstige experimenten met radioactief gemerkte vetten zal hopelijk meer duidelijkheid geven!”

Het verhogen van de activiteit (activeren) van bruin vet wordt beschouwd als een veelbelovende strategie om het energiegebruik te verhogen en daarmee gewichtsverlies een kickstart te geven. Kunt u deze stelling toelichten? En aan wat voor omvang moet je dan denken?

“Toen we ontdekten dat bruin vet veel suiker en vet kan ‘oplossen’ tot warmte, dachten we inderdaad dat het activeren ervan een goede strategie zou kunnen zijn om flink af te vallen. Zo kan je uitrekenen dat je bij maximale activatie van door blootstelling aan kou in theorie 8 kilogram aan lichaamsvet per jaar kan kwijtraken. Natuurlijk vooropgesteld dat je het verhoogde energieverbruik niet compenseert door meer te eten. De vraag is of dat in de praktijk bereikt kan worden.

Een Japanse studie heeft al wel aangetoond dat blootstelling gedurende 2 uur per dag aan 17°C gedurende 6 weken leidt tot ongeveer 700 gram vermindering van lichaamsvet. En dat is natuurlijk goed vol te houden.

Belangrijker dan totaal gewichtsverlies is dat we vet kwijtraken dat opgeslagen is in organen zoals de lever. Onze preklinische studies laten zien dat activeren van bruin vet organen kan ontvetten en daarmee de insulinegevoeligheid verbetert. Daarnaast is aangetoond dat blootstelling van mensen met type 2 diabetes aan milde kou gedurende enkele dagen de glucosetolerantie al verbetert.”

In hoeverre kun je zelf bruin vet aanmaken of activeren?

“We weten dat acclimatisatie aan een lagere omgevingstemperatuur de opname van radioactief suiker door bruin vet verhoogt. En zoals ik eerder aangaf is dat een maat om activiteit van het bruine vet te meten.

Daarnaast kan langdurige blootstelling aan kou ook het wit vet ‘verbruinen’. Dat is een proces waardoor ‘beige vetcellen’ in het wit vet ontstaan die ook kunnen bijdragen aan de warmteproductie. Het totale energieverbruik gaat daardoor omhoog. Waarschijnlijk is een langdurende blootstelling aan kou wel noodzakelijk om bruin vet actief te houden.

Daarnaast blijken sommige hormonen en bepaalde ingrediënten uit onze voeding bruin vet ook te kunnen activeren. Zo maakt de darm na een maaltijd bijvoorbeeld het signaalstofje GLP1 aan dat het bruine vet activeert.

Recent hebben we bijvoorbeeld laten zien dat een zogenaamde GLP1-receptor agonist, een geneesmiddel met de werking van GLP1, het bruine vet in mensen kan activeren. Dat zou kunnen bijdragen aan het feit dat behandeling met dit type geneesmiddelen gemiddeld enkele kilo’s gewichtsreductie oplevert. Ons onderzoek laat zien dat er zelfs veel effectievere stofjes zijn om bruin vet te activeren. Hopelijk komen die ooit als geneesmiddel op de markt.”

Wat zou volgens u naast bruin vet de beste oplossing zijn voor het overgewicht/obesitas-probleem?

“Duidelijk is dat obesitas een maatschappelijk probleem is dat niet eenvoudig is aan te pakken. Waarschijnlijk is er geen strategie die voor iedereen even goed werkt.

Minder eten en meer bewegen is een grote stap in de goede richting. Daarnaast zou ik ervoor willen pleiten om onbewerkte producten zoals groenten en fruit veel goedkoper aan te bieden en industrieel bewerkt voedsel juist duurder te maken.

Verder laat een recente analyse van veel klinische studies zien dat voedingsvezels heel gezond zijn. Een hogere inname van voedingsvezels gaat gepaard met een lager lichaamsgewicht en minder sterfte ten gevolge van type 2 diabetes en hart- en vaatziekten.

Voedingsvezels kunnen wij overigens niet zelf verteren. Darmbacteriën doen dat voor ons, en daarbij ontstaan korteketenvetzuren die veel positieve effecten hebben op de stofwisseling.

Overigens hebben wij recent ontdekt dat die korteketenvetzuren niet alleen de eetlust remmen maar ook je bruine vet activeren!”

Hele interessante materie dus. De toekomst zal moeten uitwijzen in welke mate we bruin vet kunnen inzetten voor onze gezondheid, en hoe we het kunnen activeren. Heb je meer vragen over afvallen, lees dan vooral de volgende pagina over afvallen. Daar vind je allerlei adviezen die je zullen helpen bij succesvol gewichtsverlies.