We weten inmiddels dat mensen met overgewicht een grotere kans hebben op diabetes en hart- en vaatziekten. Dit overgewicht kan door een aantal factoren komen, waaronder een verkeerd dieet. Maar wat maakt nou eigenlijk een verkeerd dieet? Wat is de boosdoener? Een teveel aan vet, of een teveel aan suiker?
Gewichtstoename
Simpel gezegd kom je aan wanneer je meer energie eet en drinkt dan dat je verbruikt. Het is niet zo dat je van vet voedsel sneller aankomt dan van een teveel aan koolhydraten. Het gaat om het totale aantal kilocalorieën van deze macronutriënten (eiwit, koolhydraat en vet). Wil je meer over deze energiebalans weten? Lees dan dit artikel over de energiebehoefte.
Vreetbuien
Tijdens een vreetbui eet je voornamelijk energierijk voedsel. Deze voedingsmiddelen bevatten meestal veel vet en/of veel suiker [1]. Suikerliefhebbers hebben vaker vreetbuien dan mensen die liever vet eten nemen. Vreetbuien worden door heel veel factoren beïnvloed, waaronder emotionele factoren. Om de invloed van voeding te bestuderen, wordt meestal gebruik gemaakt van dieren. Door middel van onderzoek met dieren krijgen voedingswetenschappers een beter beeld van de fysiologie en de hersenwerking van mensen die een vreetbui hebben.
Onderzoek over vet en suiker
Uit onderzoek blijkt dat koolhydraten in de vorm van suikers een verslavend effect kunnen hebben [3]. Momenten waarop de verslaving de kop opsteekt worden ook wel cravings genoemd. Hierbij geven de hersenen dopamine af als er suiker wordt gegeten. Dit fysiologische proces is vergelijkbaar met het gebruik van drugs [4,5]. Mensen zijn afhankelijk van suiker en daarom is het ook zo lastig om er vanaf te komen. Dopamine speelt niet geheel toevallig tevens een belangrijke rol bij drugsgebruik en obesitas [6].
Uit onderzoek bij ratten blijkt dat een volledig suikerdieet niet leidt tot verhoging van het gewicht. Daarnaast zorgt een volledig vetdieet ook niet voor een toename van het lichaamsgewicht [1]. Echter, de combinatie van vet en suiker zorgt er wel voor dat ze aankwamen [7].
Conclusie
Vet zorgt er voor dat je sneller dik wordt, maar het is niet zo verslavend als suiker? Uit onderzoek blijkt dat de combinatie van vet en suiker juist is fataal, omdat suiker er voor zorgt dat meer dopamine vrij wordt gegeven en vet de extra kilocalorieën met zich meebrengt. Producten met een mix van half suiker en half vet zijn het meest verslavend. Hét voorbeeld hiervan is een donut. Hét vet uit de donut zorgt voor een flinke hoeveelheid kilocalorieën en de suikers zorgen ervoor dat je niet wilt stoppen met eten. Dit verslavende effect is het gevolg van de beloning die in de hersenen plaatsvindt als je suiker eet. Zoals hieronder aangegeven in de voetnoot moeten er niet te zware conclusies aan verbonden worden omdat de huidige resultaten nog moeten worden getoetst bij mensen. De werking van het lichaam is namelijk anders bij mensen in vergelijking met ratten [8].
Voetnoot
Helaas zijn de resultaten uit deze onderzoeken bij dieren slecht te extrapoleren voor bruikbaar advies voor mensen, omdat de werking van het lichaam voor een deel anders is. Wil je hier meer over weten? Bekijk dan dit artikel. Toch wordt er vaak gebruik gemaakt van deze onderzoeksopzet om een beter beeld te krijgen van de mogelijke processen. Het is niet altijd mogelijk om vergelijkbare onderzoeken uit te voeren bij mensen.
Referenties:
[1] Avena, N. M., Rada, P., & Hoebel, B. G. (2009). Sugar and fat bingeing have notable differences in addictive-like behavior. The Journal of Nutrition, 139(3), 623-628. doi:10.3945/jn.108.097584; 10.3945/jn.108.097584
[2] Hadigan CM, Kissileff HR, Walsh BT. Patterns of food selection during meals in women with bulimia. Am J Clin Nutr. 1989;50:759–66.
[3] Spring B, Schneider K, Smith M, Kendzor D, Appelhans B, Hedeker D, Pagoto S. Abuse potential of carbohydrates for overweight carbohy- drate cravers. Psychopharmacology (Berl). 2008;197:637–47.
[4] Pelchat ML, Johnson A, Chan R, Valdez J, Ragland JD. Images of desire: food-craving activation during fMRI. Neuroimage. 2004;23: 1486–93.
[5] Wang GJ, Volkow ND, Telang F, Jayne M, Ma J, Rao M, Zhu W, Wong CT, Pappas NR, et al. Exposure to appetitive food stimuli markedly activates the human brain. Neuroimage. 2004;21:1790–7.
[6] Volkow ND, Wang GJ, Fowler JS, Telang F. Overlapping neuronal circuits in addiction and obesity: evidence of systems pathology. Philos Trans R Soc Lond B Biol Sci. 2008;363:3191–200.
[7] Berner LA, Avena NM, Hoebel BG. Bingeing, self-restriction, and increased body weight in rats with access to a sweet-fat diet. Obesity. 2008; Epub ahead of print.
[8] Chivo. (2012). Url Geraadpleegd op 18 maart 2014: http://www.chivo.nl/content/onderzoek-onbegrepen-deel-3-ratten-zijn-geen-mensen-over-koolhydraten
