Sport jij bijna dagelijks om fit te worden? Ontbijt je met een bakje fruit -of niks- omdat je wil afvallen? Scroll je het internet af naar hele specifieke voeding- en beweegtips? Met gezond willen leven en werken aan een gezonde leefstijl is helemaal niks mis. Maar heel actief bezig zijn met je gewicht of fitheid kan doorslaan in obsessief gedrag. Het is goed om de signalen te herkennen zodat je een stapje terug kan doen indien nodig. Welke signalen dat zijn, lees je hier.
Wanneer spreken we van een obsessie?
Als we kijken in de Dikke van Dale is een obsessie iets wat iemand onophoudelijk in diens gedachten bezighoudt [1]. Als je een obsessieve gedachte hebt kan je deze niet uit je hoofd zetten, ook al wil je dat zo graag. Je hebt er geen controle over; het wordt dwangmatig. Zulk dwangmatig denken kan leiden tot dwangmatig gedrag: dingen die je van jezelf moet doen om weer rustig te worden. Dit worden ook wel dwanghandelingen genoemd.
Een obsessie hoeft niet altijd ongezond te zijn. Soms is het tijdelijk en kan iemand het na een tijd weer loslaten. Het wordt wel een probleem als het een blijvende gedachte is en het leidt tot ongezond gedrag [2]. Op die manier kunnen je relaties eronder lijden, of je prestaties studie of werk. Maar ook je mentale en fysieke gezondheid kunnen achteruit gaan.
Een obsessie kost behoorlijk wat energie. En het is natuurlijk vrij ironisch als een obsessie met fitheid je juist vermoeider en ongezonder maakt…
Herken de signalen
Fit zijn en bezig zijn met een gezonde leefstijl is hot. Sociale media staat bomvol met fitboys en fitgirls. Niks mis mee toch, die focus op gezonde voeding, afvallen en sport? Inderdaad is er niets op tegen om aan de slag te gaan met een gezonde leefstijl. Maar alles heeft een keerzijde. Je kunt dan ook té veel bezig zijn met fit worden – en dat kan juist ongezond zijn.
Hieronder een aantal voorbeelden die ik als diëtist en coach regelmatig voorbij zie komen in de praktijk. Herken jij de signalen van obsessief met fitness bezig zijn?
Doorslaan in gezond eetgedrag
Er is niks mis met gezond willen eten. Maar merk je dat je alleen maar biologische, verse of ‘gezonde’ producten in de koelkast hebt liggen? Of raak je in paniek als je een feestje op de planning hebt waar je geconfronteerd zult worden met taart, drankjes en snacks? Veroordeel je jezelf als je een keertje niet volgens je gezonde standaarden hebt gegeten? Kortom, ben je continu bezig met gezond eten en het vermijden van (in jouw ogen) ongezond eten? Dan heb je het risico dat je doorslaat in je wens om gezonder te zijn. Sterker nog, dit lijkt sterk op gedragingen die passen bij orthorexia. Bij orthorexia wil je zo gezond eten dat je nooit meer iets eet wat je op enige wijze als ongezond zou kunnen definiëren. Daardoor dreig je een heel eenzijdig en onvolwaardig eetpatroon te krijgen. Herken je dit bij jezelf? Sta dan eens kritisch stil bij je eigen gedachten en gedrag. Als je in de basis gezond eet en regelmatig beweegt kan het echt geen kwaad om een keer iets ‘ongezonds’ te eten. Bovendien: van één los product word je niet direct gezond of ongezond, het gaat om je gehele voedingspatroon én hoe je met eten omgaat.
Een obsessie voor de weegschaal
Is het jouw doel om gewicht te verliezen? En houd je hierbij nauwlettend je calorie-inname in de gaten en tel je hoeveel calorieën je verbrand hebt? Controleer je elke dag of misschien zelfs meerdere keren per dag je gewicht? En raak je in paniek als je gewicht wat schommelt of als je een keer per ongeluk meer calorieën hebt binnengekregen dan van tevoren ingeschat? Dan is het hoog tijd om het lijnen meer los te laten. Het continue wegen gaat je niet helpen om gewicht te verliezen. En elke calorie die erin en eruit gaat tellen maakt je niet gelukkig. Lukt het je niet om je obsessieve gedachten met eten en wegen los te laten? Zoek dan hulp hierbij.
Vaste klant in de sportschool
Met regelmatig een bezoekje brengen aan de sportschool is niks mis. Sterker nog, als jij een goed trainingsplan hebt waarbij je elke dag zou kunnen trainen dan is dat prima. Maar aan regelmatig sporten zit een keerzijde. Bijvoorbeeld als alles moet wijken voor jouw date met de ijzers. Zeg je sociale afspraken af omdat je van jezelf naar de sportschool moet? Zie je je sportbuddy vaker dan je vrienden? Of word je ontzettend chagrijnig als je een dagje niet kan sporten? Tain je gewoon door ondanks dat je een blessure hebt? Dan is dit het moment om even bewust stil te staan bij je gedrag en te bedenken wat echt belangrijk is voor jou en je omgeving.
Tot slot
Hierboven gaf ik enkele voorbeelden van wanneer gezond gedrag doorslaat in ongezond gedrag. Herken je deze signalen bij jezelf? Dan is het tijd om hier bewust bij stil te staan en eventueel hulp te zoeken om hier samen met een professional iets aan te doen. Want obsessies maken allesbehalve gelukkig. Van te obsessief bezig zijn met je gezondheid of gewicht is nog nooit iemand beter of gelukkiger geworden. En geluk is natuurlijk ook een erg belangrijk onderdeel van een gezonde leefstijl.
