Interview met dr. Dorien Westerlaken-van Ginkel over de oorzaken van een voedselallergie

Vandaag een interessant interview met dr. Dorien Westerlaken–Van Ginkel. In haar proefschrift, gericht op de oorzaken van voedselallergieën, concludeert ze dat zowel aanleg als de omgeving waar je in bent opgegroeid een grote rol spelen in het ontwikkelen van een voedselallergie.

Verder blijkt dat hoewel veel mensen denken dat ze een voedselallergie hebben, dit bij tweederde van de gevallen waarschijnlijk helemaal niet zo is. Meer hierover lees je in dit artikel!

Voor je promotie heb je onderzoek gedaan naar voedselallergie en de oorzaken hiervan, maar ook duidelijk gemaakt dat er sprake is van overdiagnose. Voordat we hier verder op ingaan, kun je vertellen wat er wordt verstaan onder een voedselallergie?

“Een voedselallergie is een abnormale reactie van het immuunsysteem op een normale voedingsstof. Je maakt afweerstoffen aan voor een voedingsmiddel dat normaal helemaal niet schadelijk is. Deze afweerstoffen, die bij veel mensen in het bloed te meten zijn, zorgen ervoor dat cellen reageren en stoffen afgeven die jeuk, bultjes en zwelling veroorzaken.

Deze reactie kan lokaal zijn, dus op bepaalde plekken op je lichaam, maar ook systemisch – dit betekent dat je hele lichaam reageert. De laatste variant kan zelfs levensbedreigend zijn.

Tenslotte dient de reactie altijd op te treden bij het nuttigen van het voedingsmiddel.”

Wat zijn de meest voorkomende soorten van voedselallergieën?

“De meest voorkomende voedselallergieën bij kinderen zijn pinda, kippenei en koemelk. Deze gaan in een aantal gevallen wel over.

Volwassenen zijn vaak allergisch voor andere allergenen. De meeste voorkomende vormen zijn hazelnoot, walnoot en amandel. Van deze allergieën zul je vaak je hele leven last blijven hebben. Een pinda-allergie gaat in 20-30% van de gevallen over, bij koemelk gaat het in meer dan 80% van de gevallen over.”

Bestaan er ook variaties op voedselallergieën?

Mensen kunnen ook op een andere manier reageren op voedsel, zonder dat er sprake is van een voedselallergie. Dit kan zijn:

• Iets niet lekker vinden wat zich zelfs kan uiten in kokhalzen: dit is een reactie op een smaak, maar geen immunologische respons op een voedingsstof.
• Voedselintolerantie: Dit is in veel gevallen voedsel wat je niet goed kunt verteren. Bijvoorbeeld: lactose breek je af met lactase. Als je beschikt over te weinig lactase, breek je lactose minder goed af wat diarree of buikpijn kan veroorzaken.”

In een notendop (hopelijk ben je niet allergisch voor noten!), wat waren de belangrijkste conclusies uit je onderzoek?

Uit mijn onderzoek blijkt dat verschillende factoren een rol spelen bij het ontwikkelen van een voedselallergie.

• Ten eerste spelen genen een rol waaronder het filaggrine-gen. Kinderen waarbij dit gen niet goed werkt ontwikkelen vaak eczeem of astma. Dit verhoogt in een later stadium weer de kans op een voedselallergie.
• Ten tweede verlaagt een langere periode van borstvoeding het risico op een voedselallergie bij kinderen. Hierbij geldt dat elke maand borstvoeding de kans verlaagt.

Ik las dat het opgroeien in de buurt van een boerderij tot een lagere kans op een voedselallergie leidt. Klopt dit en hoe werkt dit?

Je loopt inderdaad een lager risico op een voedselallergie wanneer je als kind bent opgegroeid op een boerderij. Dit fenomeen was al wel bekend voor kinderen wat betreft het risico op astma, maar voor voedselallergieën is dit nieuw.

Een eerste verklaring is dat de blootstelling aan de buitenwereld goed is voor het immuunsysteem. Wanneer je als kind in contact komt met veel verschillende soorten ‘boerderijstoffen' zoals stof en bacteriën, wordt je immuunsysteem geprikkeld. Dit kan zorgen voor een sterker immuunsysteem, en dus beschermen tegen (voedsel)allergieën.

Een tweede verklaring is dat kinderen op boerderijen vaak verse melk drinken. Aangezien het verhitten van melk (pasteuriseren) de stoffen in melk verandert, kan dit gevolgen hebben op het al dan niet ontwikkelen van een voedselallergie.

Ten slotte komen kinderen op boerderijen vaker buiten en worden zo meer blootgesteld aan vitamine D. In Amerika zijn onderzoeksgroepen bezig met het onderzoeken naar de hypothese dat vitamine D de kans op een voedselallergie verlaagt.”

De slogan van je proefschrift is “genes load the gun but environment pulls the trigger”. Wat bedoel je hier precies mee?

Of je een voedselallergie krijgt, hangt af van je genen, maar wordt uiteindelijk getriggerd door de omgeving. Je kunt dus een genetische variatie hebben -het laden van het pistool-, maar of je daadwerkelijk allergisch wordt, wordt bepaald door omgevingsfactoren zoals borstvoeding: het overhalen van de trekker.

Er bestaan een aantal manieren om je op allergieën te laten testen. Welke zijn dit?

Door de jaren heen zijn veel verschillende methodes ontwikkeld om een voedselallergie vast te stellen, de één beter dan de ander. Het opsporen van een allergie kan op de volgende manieren:

• De beste manier om te achterhalen of iemand een allergie heeft is via de dubbel- blinde, placebo-gecontroleerde voedsel provocatietest. Dit houdt in dat je bijvoorbeeld de ene keer een koekje met kippenei eet, en de andere keer een koekje zonder kippenei. Zowel de patiënt als de verpleegkundige weten niet welk koekje het koekje met of zonder ei is. Het kan namelijk zijn dat mensen reageren op een placebo; angst kan voor een reactie zorgen. Patiënten worden na een negatieve testuitslag (geen aanwijzingen voor een voedselallergie) uitgenodigd om het voedingsmiddel op de afdeling voor het eerst bewust te eten, om hierin vertrouwen te krijgen.
• Een andere test is de specifiek IgE-test (bloedtest). Deze werd vaak uitgevoerd door de huisarts. Vanwege lage betrouwbaarheid wordt deze test bijna niet meer gebruikt.
• Een eliminatie-provocatietest wordt wel eens gebruikt voor baby's, voor koemelk. Hierbij haal je een bepaalde voedingsstof uit het dieet. Een periode later wordt de stof weer geïntroduceerd, om vervolgens te achterhalen of er een reactie optreedt. Ook hier ziet men vaak vanaf, omdat deze test ook niet heel betrouwbaar is. Dit komt mede omdat de moeder kan reageren op de verwachting dat een bepaalde stof wel of niet werkt. Dit kan weer doorwerken op de baby.
• Ten slotte kun je in het ziekenhuis ook een open test doen. Je ziet dan wat je eet, waarbij je elke keer een heel klein beetje meer van een verdachte voedingsstof eet die mogelijk een allergiereactie zou kunnen veroorzaken. Dit gebeurt in een veilige omgeving. Mochten er duidelijke symptomen zijn, dan is de diagnose te stellen. Wat deze methode ook minder betrouwbaar maakt is dat je ziet wat je eet. Hierdoor kun je op een bepaalde verwachting reageren.

Uit het tweede onderdeel van je onderzoek blijkt dat 12% van de mensen denkt een voedselallergie te hebben. Maar volgens de wetenschappelijke standaard heeft nog niet eens een derde van deze groep symptomen die daadwerkelijk passen bij een voedselallergie. Hoe kun je dit verklaren?

“Ons doel was in eerste instantie om voedselallergie goed te definiëren. Zodoende zijn we erachter gekomen dat wanneer je deze definitie strikt aanhoudt, veel mensen zichzelf onterecht onder de categorie ‘allergisch’ scharen.

Dit komt mogelijk doordat de term allergie een containerbegrip is geworden. We gebruiken dit ook in spreektaal; “hij zit in mijn allergie”. Het hebben van een allergie wordt steeds meer geassocieerd met iets wat niet goed bij je past. Zo denken bijvoorbeeld veel mensen met een glutenintolerantie dat dit een allergie is. Zelfs voor huisartsen is het lastig om vast te stellen of iets een allergie is.

Maar lang niet alles wat niet goed bij je past is natuurlijk een allergie. Want een belangrijke voorwaarde is dat er een immunologische reactie optreedt.

Hoe komt het dat mensen in je vragenlijst hebben ingevuld dat men allergisch is voor water, suiker, kleurstoffen of E-nummers? Zie je hier een maatschappelijke trend? (Denk aan steeds meer verschillende diëten).

Ik was verbaasd over het hoge aantal mensen dat inderdaad zo'n allergie dacht te hebben, want voor heel veel van dit soort producten kun je helemaal niet allergisch zijn.

Dit zou kunnen komen doordat veel voedingsbloggers bepaalde voedingstoffen zoals E-nummers en suiker in een kwaad daglicht zetten. Wat er mede weer voor kan zorgen dat mensen gaan denken dat deze stoffen slecht voor je zijn. En wellicht een allergische reactie kunnen veroorzaken.

Wat zijn de gevaren van het onterecht claimen van een voedselallergie, al dan niet bewust?

Wanneer mensen steeds vaker verschillende soorten dieetwensen hebben en dit verwarren met een voedselallergie, kan dit leiden tot het minder serieus nemen van een voedselallergie.

Een ander gevolg is dat restauranteigenaren niet altijd goed rekening meer kunnen houden met de wensen van de klanten. Het kan voorkomen ze minder scherp worden en de mensen met een voedselallergie hier de dupe van worden. Dit kan gevaarlijk zijn. Want je kunt met een notenallergie al ernstig ziek worden als er sporen van noten in je eten zijn achtergebleven.

Ten slotte gaan mensen met een voedselallergie minder uit eten, of naar een verjaardag. Ze zijn namelijk bang dat er niet goed genoeg rekening met hun wensen.

Het blijkt dus dat het lastig is om een allergie goed vast te stellen. Welke tips heb je om dit te verbeteren?

Twijfel je of je een allergie hebt, gooi dan niet zomaar je hele eetpatroon om. Dit is namelijk vaak overbodig. Maar houd eerst je voeding bij in een voedingsdagboek. Schrijf daarbij ook op wat je reactie is nadat je wat hebt gegeten. Heb je het vermoeden dat je een allergie hebt? Ga dan altijd naar een huisarts.

Samen met de huisarts stel je vast of hoe waarschijnlijk het is of je een allergie hebt. Heb je waarschijnlijk een voedselallergie, dan word je mogelijk doorverwezen om dit definitief te diagnosticeren. Bovendien is men momenteel bezig met het verbeteren van de tools voor huisartsen om de zorg voor patiënten met een voedselallergie te verbeteren.