Het ASE-model
Wat zegt de wetenschap?
Een veelgebruikte model binnen de psychologie is het ASE-model. Deze theorie stelt dat ons gedrag bewust tot stand komt via onze intentie (het voornemen om een handeling wel of niet te verrichten). De intentie kan zowel positief als negatief zijn [1].
Dit artikel bevat 3 referenties naar wetenschappelijke onderzoeken.
Er zijn drie factoren die de intentie beïnvloeden:
- Attitude: Dit betekent je houding ten opzichte van het gedrag. We drinken bijvoorbeeld alcohol omdat het ons ontspant en gezellig is.
- Sociale invloed: gaat over sociale normen, maar ook over wat we denken dat we horen te doen en hoe anderen om ons heen zich gedragen. Het is bijvoorbeeld normaal om veel alcohol te drinken in een groep. En je vindt het raar als je het niet doet.
- Eigen effectiviteit: dit gaat over de mate waarin je vertrouwen hebt dat het je lukt om aan een bepaald doel te houden.
Kanttekening bij dit model
Een belangrijke kanttekening (zwakke plek) bij dit model is de vraag of we wel altijd vanuit (rationele) logische redenen beslissingen maken [1]. Mensen zijn beperkt rationeel en maken helaas niet altijd logische keuzes. Ook leidt een intentie lang niet altijd tot gedrag. Bijvoorbeeld doordat we terugvallen in gewoontegedrag of het goede voornemen vergeten.
Het ASE-model sluit beter aan in het voorspellen van gedrag waarvan de kosten en baten helder zijn het liefst op korte termijn plaats vinden en je het gedrag van tevoren plant [2]. Laat dit nu het probleem zijn bij afvallen. Veel gedragingen concurreren met ander gedrag dat op korte termijn veel aantrekkelijker is. Denk aan chips eten in plaats van een gezond stuk fruit als je doel is om gezonder te eten.
Verder blijkt uit onderzoek dat de intentie minder vaak wordt doorgezet in gedrag bij groepen met een lage sociaal economische status dan een hoger sociaal economische status (SES). Dit kan bijvoorbeeld komen doordat mensen binnen de groep met een laag SES vaker te maken heeft met ongunstige werk en woonomstandigheden, schulden en armoede wat voor bijvoorbeeld (veel) stress kan zorgen. Stress is een belangrijke factor in het belemmeren van een gedragsverandering [3].
Het is daarom de vraag of interventies die gebaseerd zijn op dit model bij deze doelgroep wel zo goed werken.
Wat is de relevantie van dit model?
De kracht van dit model is onder andere de nadruk op de sociale omgeving. Het is daarom goed om door te vragen of de klant steun ervaart in zijn of haar omgeving. Ook is het relevant om te weten of de klant vertrouwen heeft in zijn of haar eigen kunnen om een doel te halen (eigen effectiviteit). Merk je dat het vertrouwen laag is dan kun je doorvragen op wat bijvoorbeeld de obstakels zijn die het vertrouwen in het eigen kunnen belemmeren?
Verder is het belangrijk om te weten wat de houding is van de klant ten opzichte van zijn of haar huidige leefstijl en de nieuwe leefstijl. Dit kun je achterhalen door door te vragen op de korte en lange termijn voordelen van beide situaties. Ten slotte kan misinformatie of een gebrek aan kennis ook een leefstijlverandering en de motivatie belemmeren. Het kan bijvoorbeeld zijn dat een klant niet afvalt (in kilo’s), maar zijn middelomtrek wel afneemt. Het is daarom belangrijk om de kennis van de klant te toetsen.
