Lipoedeem: kwestie van eigen schuld dikke bult?

Als er een aandoening is waar veel onbegrip over heerst, dan is het lipoedeem wel; een aandoening waarbij vet zich ophoopt op je lichaam. Vaak wordt lipoedeem verward met obesitas. En dat je door ‘simpelweg’ gewicht te verliezen het probleem wel oplost. Tijd om hier iets aan te doen. Want lipoedeem is zeker niet een kwestie van eigen schuld, dikke bult!

Wat is lipoedeem?

Lipoedeem is een chronische aandoening waarbij vetweefsel ongelijk verdeeld is over het lichaam. Deze plaatselijke vetophopingen, vaak in de armen en/of benen, zijn hierbij niet beïnvloedbaar door gewichtsverlies. Het gaat vaak samen met pijnklachten, vermoeide benen en verminderde mobiliteit.

Lipoedeem is geen obesitas waarbij je bij gewichtsverlies duidelijke veranderingen ziet aan het lichaam. Toch wordt lipoedeem vaak verward met obesitas. Ook door professionals. Er is veel sprake van onderdiagnostiek van deze aandoening omdat er vaak aan obesitas gedacht wordt.

Hebben lipoedeem en het gewicht dan niks met elkaar te maken? Jawel. Overgewicht en obesitas verergeren namelijk wel het lipoedeem. Daarnaast heeft het overgrote deel van de vrouwen met deze aandoeining eveneens obesitas: ruim 80 procent. Afvallen kan zeker helpen om de klachten te verminderen, maar de ongelijke vetverdeling blijft bestaan.

Hoe ontstaat lipoedeem?

Het is niet precies bekend waardoor lipoedeem ontstaat. Lipoedeem komt vrijwel alleen bij vrouwen voor en vaak hebben zij meerdere familieleden die lipoedeem hebben. Het lijkt erop dat erfelijke factoren en hormonen een rol spelen in de ontwikkeling van deze onprettige aandoening.

Waarom wordt gedacht aan hormonen? De aandoening ontstaat vaak in periodes van sterke hormonale veranderingen. Bijvoorbeeld in de puberteit, tijdens zwangerschap of de menopauze. In deze periodes neemt het gewicht vaak ook geleidelijk toe. Maar in het geval van lipoedeem wordt het extra vet dus onevenredig opgeslagen.

Behandeling van lipoedeem

Lipoedeem brengt verschillende vervelende klachten met zich mee. Denk aan fysieke klachten zoals pijn, maar ook mentale klachten. Vanwege het niet voldoen aan de ‘schoonheidsidealen’ zijn veel vrouwen met deze aandoening onzeker over hun uiterlijk en hebben ze een gebrek aan zelfacceptatie. Dit kan weer veel spanning met zich meebrengen, wat ook weer de fysieke klachten kan verergeren. Lipoedeem kan nog niet genezen worden. Het behandelen moet dan ook niet alleen gericht worden op het lipoedeem zelf, maar ook op de gevolgen hiervan.

Over de diagnose en behandeling is langere tijd veel onduidelijkheid geweest. In 2020 verscheen de ‘consensus lipoedeem’ met hierin diagnose-en behandelinformatie. Het advies voor behandelingen bestaat uit de volgende onderdelen:

Fysiotherapie en bewegingstherapie

Beweging kan helpen om klachten en beperkingen te verminderen en verergering te stoppen. Door op een veilige manier meer te bewegen kunnen de klachten bij lipoedeem verminderd worden. Fysiotherapie kan bestaan uit verbetering van het uithoudingsvermogen, training van het spieruithoudingsvermogen, spierkrachttraining en coaching richting een actieve leefstijl.

Laat je hiervoor begeleiden door een professional.

Compressietherapie

Compressietherapie, bijvoorbeeld met compressiekousen, is altijd een belangrijk onderdeel geweest van de behandeling van lipoedeem. Ook in de consensus uit 2020 wordt dit aanbevolen. Compressie lijkt vooral ontstekingsremmend te werken en kan zo klachten door ontstekingen in het onderhuidse weefsel verminderen. Ook wordt een steunkous of panty als prettig en ondersteunend ervaren.

Ondersteuning door een psycholoog

Lipoedeem kan leiden tot beperkingen in het dagelijks leven. Veel patiënten hebben een verminderd gevoel van eigenwaarde. Ze hebben het gevoel niet geaccepteerd te worden door anderen omdat ze niet aan het schoonheidsideaal voldoen. Dit kan allerlei emoties oproepen. Hierdoor ontstaat soms meer onzekerheid en minder zelfvertrouwen. Dit kan weer invloed hebben op het beweeg- en eetpatroon. Psychische hulp kan hierbij helpen.

Voedingsbegeleiding

Alhoewel gewichtsverlies niet lipoedeem oplost, kan het wel klachten verminderen. Gewichtsmanagement speelt daarom een grote rol in de behandeling. Hierbij is het niet de bedoeling om strenge crashdiëten te volgen, maar te werken aan een duurzaam, gezond dieet. Afhankelijk van de patiënt wordt in de consensus ook gesproken over bariatrische chirurgie en/of liposuctie. Hiervoor moet je wel voldoen aan strenge voorwaarden ^[1].

Wat kan je zelf doen?

Het is belangrijk om te werken aan een gezonde leefstijl. Door gezond te eten, niet aan te komen en voldoende te bewegen kan je veel klachten verminderen. Focus daarnaast ook op je mentale gezondheid.

• Beweeg zo veel mogelijk.
• Probeer spieren te versterken door te sporten.
• Probeer op gewicht te blijven als je een normaal gewicht hebt en probeer af te vallen als je te zwaar bent.
• Als je psychische of sociale problemen hebt door lipoedeem, bespreek dit dan met iemand uit je omgeving of met je (huis)arts ^[2].