Je hebt vast wel eens gehoord dat 1-2 glazen glazen rode wijn per dag goed voor je zou zijn. Maar is dit ook echt zo? Wat zijn nu de concrete effecten van alcoholgebruik op bijvoorbeeld hart-en vaatziekten, kanker en dementie? Zijn wij Nederlanders wel gematigde drinkers? En hoe verhoudt ons alcoholgebruik zich tot dan van de rest van de wereld? Ik zocht het voor jullie uit.
Cijfers in Nederland: zijn wij echt zuipers?
Ongeveer 27% van de volwassen mannen en 49% van de volwassen vrouwen in Nederland drinkt geen alcohol. 28% van de mannen en 31% van de vrouwen drinkt gemiddeld niet meer dan 1 glas alcoholhoudende drank per dag. De hoeveelheid mannen die gemiddeld meer dan 1 glas alcohol per dag drinkt, is 45% – tegenover 20% van de vrouwen. Binge drinking komt ook geregeld voor. 14% drinkt minstens één keer per week meer dan zes glazen alcohol op een dag. Bij de vrouwen drinkt 7% minstens één keer per week meer dan 4 glazen per dag.
Uit data van de WHO is gebleken dat de grootste drinkers ter wereld de Wit-Russen zijn met gemiddeld 17,5 liter pure alcohol per jaar. Deze hoeveelheid komt overeen met 1167 flesjes bier, al zouden ze daar waarschijnlijk iets anders drinken ;). De top-10 bestaat verder uit Moldavië, Litouwen, Rusland, Roemenië, Oekraïne, Andorra, Hongarije, Tsjechië en Slowakije. Nederland is in vergelijking met andere West-Europese landen een gematigde speler met een alcoholconsumptie van 9,9 liter pure alcohol per persoon per jaar. Alleen in Zweden, Noorwegen en Italië drinkt men minder, wat West-Europa betreft. In Duitsland wordt er 1,9 liter pure alcohol per jaar meer gedronken in vergelijking met Nederland; de Belgen drinken 1,1 liter pure alcohol meer dan de Nederlanders[1,2].
Hoeveel is een standaardglas alcoholische drank?
Om te weten of een standaardglas alcohol gezond is, is het belangrijk om te weten hoeveel alcohol een standaardglas bevat. Onderstaande cijfers over de gezondheidseffecten van alcohol zijn gebaseerd op grammen alcohol. Een standaardglas bevat een vaste hoeveelheid alcohol, maar de hoeveelheden vocht kunnen nog wel eens verschillen. In Nederland bevat een standaardglas alcoholische drank ongeveer 10 gram (12 ml) alcohol. Deze hoeveelheid zit in 250 ml bier (5% alcohol), 100 ml wijn (12% alcohol) en 35 ml sterke drank (35% alcohol). Dit geldt ook in landen zoals België, Duitsland, Frankrijk en Australië. Toch is niet elk glas een standaardglas. Een mixdrankje dat in een kort wijd glas wordt geserveerd bevat gemiddeld 20% meer alcohol dan in een lang smal glas. Een groot wijnglas kan 250 ml wijn bevatten en bevat daarmee 2,5 standaardglazen. In landen zoals het Verenigd Koninkrijk (8 gram), Zweden (12 gram) en Amerika (14 gram) bevat een standaardglas juist weer minder of meer alcohol [1].
Gezondheidseffecten van alcohol
De Gezondheidsraad heeft een uitgebreid literatuuronderzoek uitgevoerd naar de effecten van alcohol. Hieruit werden de volgende conclusies getrokken [1]:
Totale sterfte
- Bij een alcoholgebruik van 6 gram per dag wordt het laagste sterfterisico gevonden: het risico is bij dit gebruik 15 procent lager dan bij geen alcoholgebruik. Kijkend naar meerdere onderzoeken is er een J-vormig verband te vinden tussen alcoholgebruik en totale sterfte. Kortom, des te meer alcohol, des te hoger de sterftekans.
- Vrouwen met een alcoholgebruik van gemiddeld meer dan 30 gram per dag hadden een 27% hogere totale sterfte dan de referentiegroep die minder of niet dronken.
- Bij mannen hadden de groepen met een alcoholgebruik van 30-60 gram per dag een 15-53% hogere totale sterfte dan de referentiegroep [2,3,4].
Hart- en vaatziekten
- De bloeddruk daalt na het drinken van alcohol. Gemiddeld daalt de systolische bloeddruk met 1,0 mm Hg per 10% vermindering van de alcoholinname [5].
- Het effect van alcohol op het LDL-cholesterol is niet eenduidig en hier moet verder onderzoek naar gedaan worden [6].
- Een gemiddeld alcoholgebruik van 2,5 gram alcohol per dag hangt in vergelijking tot geen alcoholgebruik samen met een ongeveer 25% lager risico op coronaire hartziekten [7].
- Binge drinken wordt geassocieerd met een 45% hoger risico op coronaire hartziekten in vergelijking met een gelijkmatig gespreid alcoholgebruik met overeenkomstige gemiddelde inname [8].
- Alcoholgebruik van meer dan 0 tot 15 gram per dag hangt in vergelijking met geen alcoholgebruik samen met een ongeveer 20 procent lager risico op beroerte [9]. Alcoholgebruik van 30 gram of meer per dag hangt in vergelijking met gebruik van meer dan 0 en minder dan 15 gram per dag samen met een ongeveer 35% hoger risico op beroerte [8].
- Gebruik van ongeveer 2 tot 28 gram alcohol per dag in vergelijking tot 0 gram per dag hangt samen met een ongeveer 20% lager risico op hartfalen [10].
Diabetes mellitus type 2
- Gebruik van meer dan 0 tot 24 gram alcohol per dag bij vrouwen en 6 tot 48 gram alcohol per dag bij mannen hangt samen met een ongeveer 20% lager risico op diabetes mellitus type 2. Voor zowel mannen als vrouwen is er geen significant verschil in risico gevonden tussen niet-gebruikers en de referentiegroep die 0,1-6 gram alcohol per dag dronk [11-14].
- Chronisch overmatig gebruik van bier bij mannen en van sterke drank bij vrouwen kan daarentegen juist leiden tot diabetes type 2. [11-14].
Kanker
- Een alcoholgebruik van 30 tot 60 gram dag hangt samen met een ongeveer 20 procent hoger risico op darmkanker (versus 0 gram)[15-19].
- Alcoholgebruik van 5 tot 15 gram per dag (versus 0,1 tot 5 gram) hangt samen met een ongeveer 5% hoger risico op borstkanker bij vrouwen. Alcoholgebruik van 15 tot 30 gram per dag (versus 0,1 tot 5 gram) hangt samen met een ongeveer 10% hoger risico op borstkanker bij vrouwen [20-26]
- Er is geringe bewijskracht voor een verband tussen alcoholgebruik van meer dan 0 gram per dag tot maximaal 5 gram per dag en een lager risico op longkanker ten opzichte van geen alcoholgebruik [27-29]
Dementie en depressie
- Alcoholgebruik van meer dan 0 gram per dag tot 30 gram per dag hangt (ten opzichte van geen alcoholgebruik) samen met een ongeveer 25% lager risico op dementie [30-33]
- Er is te weinig onderzoek gedaan om een uitspraak te doen over het verband tussen alcoholgebruik en depressie [34].
Conclusie
Het matig gebruik van alcohol laat zowel gunstige als ongunstige verbanden zien met gezondheidsrisico’s. De gunstige verbanden hebben betrekking op een lager risico op hart- en vaatziekten. Echter, geeft dit onvoldoende aanleiding om wel alcohol te gaan gebruiken voor eventuele gezondheidswinst. De ongunstige effecten van alcoholgebruik verschillen voor mannen en vrouwen en per ziektegroep. Zo is er bij vrouwen een verhoogd risico op borstkanker, terwijl dit bij mannen niet het geval is. Ook de hoeveelheden waarbij verschijnselen optreden, verschillen tussen mannen en vrouwen. Meer drinken dan een glas per dag leidt voor beide geslachten niet tot meer gezondheidswinst en is juist ongunstig, vanwege de verhoogde risico’s op onder andere darmkanker. Binge-drinking is in ieder geval schadelijk. Naast de bovengenoemde punten leidt alcoholgebruik ook tot een verhoogd risico op ongelukken, verslaving, psychosociale problematiek, levercirrose en hoofd- en halstumoren. Daarnaast brengt alcoholgebruik nog een aantal consequenties met zich mee.
Mijn advies met betrekking tot alcohol:
- Vrouwen die zwanger willen worden, zwanger zijn of borstvoeding geven, beveel ik aan om helemaal geen alcohol te gebruiken.
- De voordelen van alcohol wegen niet op tegen de nadelen. Daarom adviseer ik geen alcohol te drinken, of in ieder geval niet meer dan 1 glas per dag. Dit geldt zowel voor mannen als vrouwen.
- Spaar deze hoeveelheid alcohol niet op naar bijvoorbeeld 7 glazen op 1 dag. Binge drinking brengt namelijk een nog groter risico voor de gezondheid met zich mee.
Referenties
[1] Gezondheidsraad (2015) Alcohol. Achtergronddocument richtlijnen goede voeding. Geraadpleegd op 16-11-2016 via https://www.gezondheidsraad.nl/sites/default/files/a1505_alcohol_0.pdf
[2] The Telegraph (2016) The world’s most alcohol-dependent countries. Geraadpleegd op 17-11-2016 via http://www.telegraph.co.uk/travel/maps-and-graphics/Countries-according-to-alcohol-consumption/
[3] Ferrari P, Licaj I, Muller DC, Kragh AP, Johansson M, Boeing H e.a. Lifetime alcohol use and overall and cause-specific mortality in the European Prospective Investigation into Cancer and nutrition (EPIC) study. BMJ Open 2014; 4(7): e005245.
[4] Jayasekara H, English DR, Room R, MacInnis RJ. Alcohol consumption over time and risk of death: a systematic review and meta-analysis. Am J Epidemiol 2014; 179(9): 1049-1059.
[5] DiCastelnuovo A., Costanzo S, Bagnardi V, Donati MB, Iacoviello L, de GG. Alcohol dosing and total mortality in men and women: an updated meta-analysis of 34 prospective studies. Arch Intern Med 2006; 166(22): 2437-2445.
[6] Xin X, He J, Frontini MG, Ogden LG, Motsamai OI, Whelton PK. Effects of alcohol reduction on blood pressure: a meta-analysis of randomized controlled trials. Hypertension 2001; 38(5): 1112- 1117]
[7] Brien SE, Ronksley PE, Turner BJ, Mukamal KJ, Ghali WA. Effect of alcohol consumption on biological markers associated with risk of coronary heart disease: systematic review and metaanalysis of interventional studies. BMJ 2011; 342: d636.
[8] Ronksley PE, Brien SE, Turner BJ, Mukamal KJ, Ghali WA. Association of alcohol consumption with selected cardiovascular disease outcomes: a systematic review and meta-analysis. BMJ 2011; 342: d671.
[9] Hansagi H, Romelsjo A, Gerhardsson d, V, Andreasson S, Leifman A. Alcohol consumption and stroke mortality. 20-year follow-up of 15,077 men and women. Stroke 1995; 26(10): 1768-1773.
[10] Ronksley PE, Brien SE, Turner BJ, Mukamal KJ, Ghali WA. Association of alcohol consumption with selected cardiovascular disease outcomes: a systematic review and meta-analysis. BMJ 2011; 342: d671.
[11] Padilla H, Michael GJ, Djousse L. Alcohol consumption and risk of heart failure: a meta-analysis. Phys Sportsmed 2010; 38(3): 84-89.
[12] Baliunas DO, Taylor BJ, Irving H, Roerecke M, Patra J, Mohapatra S e.a. Alcohol as a risk factor for type 2 diabetes: A systematic review and meta-analysis. Diabetes Care 2009; 32(11): 2123-2132.
[13] Carlsson S, Hammar N, Grill V. Alcohol consumption and type 2 diabetes Meta-analysis of epidemiological studies indicates a U-shaped relationship. Diabetologia 2005; 48(6): 1051-1054.
[14] Koppes LL, Dekker JM, Hendriks HF, Bouter LM, Heine RJ. Moderate alcohol consumption lowers the risk of type 2 diabetes: a meta-analysis of prospective observational studies. Diabetes Care 2005; 28(3): 719-725.
[15] Laaksonen MA, Knekt P, Rissanen H, Harkanen T, Virtala E, Marniemi J e.a. The relative importance of modifiable potential risk factors of type 2 diabetes: a meta-analysis of two cohorts. Eur J Epidemiol 2010; 25(2): 115-124.
[16] Ferrari P, Jenab M, Norat T, Moskal A, Slimani N, Olsen A e.a. Lifetime and baseline alcohol intake and risk of colon and rectal cancers in the European prospective investigation into cancer and nutrition (EPIC). Int J Cancer 2007; 121(9): 2065-2072.
[17] Mizoue T, Inoue M, Wakai K, Nagata C, Shimazu T, Tsuji I e.a. Alcohol drinking and colorectal cancer in Japanese: a pooled analysis of results from five cohort studies. Am J Epidemiol 2008; 167(12): 1397-1406.
[18] Cho E, Smith-Warner SA, Ritz J, van den Brandt PA, Colditz GA, Folsom AR e.a. Alcohol intake and colorectal cancer: a pooled analysis of 8 cohort studies. Ann Intern Med 2004; 140(8): 603-613.
[19] Moskal A, Norat T, Ferrari P, Riboli E. Alcohol intake and colorectal cancer risk: a dose-response meta-analysis of published cohort studies. Int J Cancer 2007; 120(3): 664-671.
[20] World Cancer Research Fund, American Institute for Cancer Research. Colorectal Cancer Systematic Literature Review. Washington DC: American Institute for Cancer Research; 2010.
[21] Hamajima N, Hirose K, Tajima K, Rohan T, Calle EE, Heath CW, Jr. e.a. Alcohol, tobacco and breast cancer–collaborative reanalysis of individual data from 53 epidemiological studies, including 58,515 women with breast cancer and 95,067 women without the disease. Br J Cancer 2002; 87(11): 1234-1245.
[22] Tjonneland A, Christensen J, Olsen A, Stripp C, Thomsen BL, Overvad K e.a. Alcohol intake and breast cancer risk: the European Prospective Investigation into Cancer and Nutrition (EPIC). Cancer Causes Control 2007; 18(4): 361-373.
[23] Smith-Warner SA, Spiegelman D, Yaun SS, van den Brandt PA, Folsom AR, Goldbohm RA e.a. Alcohol and breast cancer in women: a pooled analysis of cohort studies. JAMA 1998; 279(7): 535- 540.
[24] Romieu I, Scoccianti C, Chajes V, de BJ, Biessy C, Dossus L e.a. Alcohol intake and breast cancer in the European prospective investigation into cancer and nutrition. Int J Cancer 2015; 137(8): 1921-1930.
[25] Bagnardi V, Rota M, Botteri E, Tramacere I, Islami F, Fedirko V e.a. Light alcohol drinking and cancer: a meta-analysis. Ann Oncol 2013; 24(2): 301-308. 60 Seitz HK, Pelucchi C, Bagnardi V, La VC. Epidemiology and pathophysiology of alcohol and breast cancer: Update 2012. Alcohol Alcohol 2012; 47(3): 204-212.
[26] World Cancer Research Fund, American Institute for Cancer Research. Breast Cancer Systematic Literature Review. Washington DC: American Institute for Cancer Research; 2008.
[27] World Cancer Research Fund, American Institute for Cancer Research. Continuous update project report. Food, nutrition, physical activity, and the prevention of breast cancer. Washington DC: American Institute for Cancer Research; 2010.
[28] Freudenheim JL, Ritz J, Smith-Warner SA, Albanes D, Bandera EV, van den Brandt PA e.a. Alcohol consumption and risk of lung cancer: a pooled analysis of cohort studies. Am J Clin Nutr 2005; 82(3): 657-667.
[29] Rohrmann S, Linseisen J, Boshuizen HC, Whittaker J, Agudo A, Vineis P e.a. Ethanol intake and risk of lung cancer in the European Prospective Investigation into Cancer and Nutrition (EPIC). Am J Epidemiol 2006; 164(11): 1103-1114.
[30] Bagnardi V, Rota M, Botteri E, Scotti L, Jenab M, Bellocco R e.a. Alcohol consumption and lung cancer risk in never smokers: a meta-analysis. Ann Oncol 2011; 22(12): 2631-2639.
[31] Anstey KJ, Mack HA, Cherbuin N. Alcohol consumption as a risk factor for dementia and cognitive decline: meta-analysis of prospective studies. Am J Geriatr Psychiatry 2009; 17(7): 542-555.
[32] Peters R, Peters J, Warner J, Beckett N, Bulpitt C. Alcohol, dementia and cognitive decline in the elderly: a systematic review. Age Ageing 2008; 37(5): 505-512.
[33] Espeland MA, Gu L, Masaki KH, Langer RD, Coker LH, Stefanick ML e.a. Association between reported alcohol intake and cognition: results from the Women’s Health Initiative Memory Study. Am J Epidemiol 2005; 161(3): 228-238.
[34] Yip AG, Brayne C, Matthews FE. Risk factors for incident dementia in England and Wales: The Medical Research Council Cognitive Function and Ageing Study. A population-based nested casecontrol study. Age Ageing 2006; 35(2): 154-160.
[35] Gea A, Beunza JJ, Estruch R, Sanchez-Villegas A, Salas-Salvado J, Buil-Cosiales P e.a. Alcohol intake, wine consumption and the development of depression: the PREDIMED study. BMC Med 2013; 11: 192.
Vrijdagavond is meestal altijd ons wijnavondje, maar kan ook wel eens op een zaterdag zijn.
In ieder geval één avond per week.
Dat betekend dat mijn vrouw en ik twee glazen wijn uit een fles van 750ml schenken.
Soms drinken we rode wijn (Flamengo van ongeveer € 3.50) en een andere keer weer een zoete witte (Tonini van ongeveer 4.95) met enige sprankeling er in.
wij gaan ervan uit dat dit toch niet zoveel kwaad kan.