Gezond eten: slaan we door?

Tientallen, al dan niet honderden diëten heb ik tijdens mijn studie voor en werk als diëtist al voorbij zien komen. Denk hierbij aan het paleodieet, suikervrije voeding, superfoods, detoxen, eten volgens de voedselzandloper en ga zo maar door. En dan heb ik het nog niet eens over alle voedingsgoeroes met hun “goede adviezen” over gezonde voeding, die ten eerste voor de meeste mensen in de praktijk niet haalbaar zijn en daarnaast vaak niet of slecht wetenschappelijk onderbouwd zijn.

Mensen doen tegenwoordig alles om zo gezond mogelijk te leven en focussen daarbij vooral op hun eten. Men trekt waterfilters, slow juicers en andere materiaal uit de kast om optimale voedingsstoffen binnen te krijgen en zo min mogelijk afvalstoffen. Nu heb ik als diëtist niks tegen gezond eten en de aandacht hiervoor, maar ik vraag mezelf wel af: slaan we hierin niet een beetje door?

Orthorexia

In 2001 introduceerde Dr. Steven Bratman een nieuwe eetstoornis: Orthorexia Nervosa ^[1]. Mensen die lijden aan deze eetstoornis hebben een ongezonde fixatie op gezond eten. Alleen het allerbeste en gezondste eten is goed genoeg. Met gezond eten is niks mis, maar deze specifieke groep slaat daarin door. Het gaat ze niet om het aantal calorieën dat ze binnenkrijgen, maar om welke producten. Vaak worden voedingsmiddelen vermeden omdat ze denken dat deze niet gezond zijn. Denk hierbij aan het vermijden van tarwe of zuivel, producten die momenteel veel negatieve aandacht krijgen in de ondeskundige media. Door het vermijden van allerlei zogenoemde ongezonde voedingsmiddelen lopen orthorexiapatiënten het risico op een te eenzijdige voeding, waardoor deze specifieke groep niet alle voedingsstoffen binnenkrijgt. Dit kan al snel lijden tot gezondheidsklachten. Orthorexia begint vaak onschuldig met het vermijden van vette en suikerrijke voedingsmiddelen, maar kan uitgroeien tot een obsessie. Mensen met orthorexia zijn 24 uur per dag bezig met in hun ogen gezond eten en vooral met het vermijden van ongezonde voeding ^[2].

De rol van media, dieetgoeroes en voedingsdeskundigen

Persoonlijk vind ik het niet heel vreemd dat er steeds meer gevallen van orthorexia voorkomen. Voeding is een hot item. Nederland telt 16 miljoen voedingsdeskundigen, waarvan veel hun meningen over voeding opdringen aan anderen. De media reppen dagelijks over voeding, en vaak spreken berichten elkaar tegen. Niet zelden worden de conclusies uit wetenschappelijke onderzoeken verkeerd geïnterpreteerd. Denk aan het nieuws dat verzadigd vet toch gezond blijkt te zijn; ondertussen is het onderzoek sterk bekritiseerd, maar de foute boodschap blijft hangen. Dit ligt overigens niet alleen aan de media, voedingsonderzoek is gewoon lastig.

Geen enkel voedingsmiddel is op zich gezond. Het gaat om het totale voedingspatroon en niet om losse voedingsmiddelen. Wat volgens onderzoek het ene moment gezond is, blijkt na een aantal jaren toch niet zo gezond te zijn. Dit is voor mij een reden om niet klakkeloos mee te lopen met dieethypes. Vaak zijn deze van korte duur omdat ze uiteindelijk toch niet blijken te werken. Zo mocht je jaren geleden geen vetten eten,  terwijl nu koolhydraten de boosdoener zijn. Wie weet moeten we over een tijdje van de voedingsgoeroes zelfs eiwitten in de ban doen.

Mensen zijn op zoek naar hun eigen waarheid en kiezen bij veel tegenstrijdige informatie voor datgene wat hen het beste uitkomt. We worden gek
gemaakt door de media en geloven iedereen die zich als expert presenteert, terwijl de echte experts nauwelijks geloofd worden ^[3]. Er is een wildgroei ontstaan aan zogenaamde deskundigen. Deze hebben een “opleiding” genoten die bestaat uit een aantal schriftelijke lessen, of volgen helemaal geen opleiding – maar zae mogen zichzelf wel voedingsdeskundige noemen. Het is onmogelijk dat deze mensen voedingsonderzoeken net zo kunnen interpreteren en uitvoeren als geregistreerde voedingswetenschappers, die hier jaren voor gestudeerd hebben. Nu klinkt voedingsdeskundige heel professioneel; helaas is het voor de leek niet duidelijk dat deze mensen veel minder deskundig zijn dan hun titel doet lijken.

Het geeft te denken dat fabrikanten te maken hebben met wetten wat betreft claims op de verpakking, terwijl iedereen via internet en social media allerlei onzin kan verkopen over voedingsmiddelen.

Ten slotte

Zoals eerder benoemd: voeding is lastig. Wat nu een waarheid is, kan over een aantal jaren weer achterhaald zijn. Daarom blijft het belangrijk dat er onderzoek gedaan wordt en dat we kritisch blijven over voeding. Probeer hier alleen niet in door te slaan. Hieronder een aantal basistips om gezond te eten:

Eet gevarieerd

Blijf gevarieerd eten! Op deze manier krijg je gemakkelijker al je voedingsstoffen binnen. Voedingsstoffen zijn essentieel voor het lichaam en door het vermijden van veel voedingsmiddelen loop je een groot risico op tekorten van gezonde vitamines.

Blijf genieten

Voeding is niet alleen een brandstof, eten is er ook om te genieten! Ga niet obsessief om met gezonde voeding, ga bijvoorbeeld ook eens lekker uit eten en laat je gezonde patroon dan zonder schuldgevoel vallen. Het dwangmatig vermijden van ‘ongezonde voeding’ lijdt alleen maar tot stress en vervelende situaties. Daarnaast maakt één ongezonde maaltijd je niet ongezond of dik , net zoals dat één gezonde maaltijd je niet gezond maakt. Oftewel, ga niet te obsessief met voeding om. Voeding is maar een deel van ons leven. Het moet je leven niet overnemen.

Vermijd voedingsgoeroes

Nu zeg ik niet dat álle voedingsgoeroes onzin verkopen, maar de meeste voedingsgoeroes spelen op dieethypes in omdat dit lekker verkoopt. Een bepaald voedingsmiddel uitsluiten is makkelijk te verkopen aan de gemiddelde klant. “De reden dat ik niet afval komt door gluten”; lekker makkelijk..

Behalve dat deze voedingsgoeroes vaak niet de juiste kennis en opleiding hebben gevolgd om voedingsadviezen te geven of überhaupt een wetenschappelijk artikel kunnen interpreteren, zijn ze tevens niet altijd onafhankelijk. Deze ‘deskundigen’ verdienen geld met het promoten van voedingsmiddelen voor fabrikanten, of ze verkopen zelf de producten die ze aanprijzen. Ben je benieuwd of je gezond eet, en of je al je voedingsstoffen binnenkrijgt? Of heb je vragen over voeding? Neem dan contact op met je arts of een diëtist.