Zijn we beter af zonder de richtlijnen goede voeding?

Wij Nederlanders eten over het algemeen niet volgens de richtlijnen goede voeding, opgesteld door de Gezondheidsraad. Het doel van deze richtlijnen is om het risico op welvaartsziekten te verminderen. Ik vroeg mij af of dit doel haalbaar is gebleken en wat we kunnen doen om ons eetgedrag te verbeteren. Of zijn we beter af zonder voedingsrichtlijnen?

Voedingsrichtlijnen Nederland

Verschillende landen hanteren verschillende richtlijnen omtrent gezonde voeding. In Nederland wordt er voornamelijk gebruik gemaakt van de Schijf van Vijf. Deze is gebaseerd op de richtlijnen goede voeding. Die richtlijnen worden opgesteld door de Gezondheidsraad en zijn recent nog geüpdatet in 2015.

Op basis van wetenschappelijke consensus wordt ingeschat welke voedingsmiddelen en eetpatronen kunnen leiden tot gezondheidswinst. Hierbij is gekeken naar tien chronische ziekten. Dit wordt vervolgens aangepast op wat wij gewend zijn om te eten, zodat het advies niet te ver van ons eetpatroon afvalt. Uiteindelijk wordt dit vertaald naar de richtlijnen, benoemd in de Schijf van Vijf [1].

Waarom voedingsrichtlijnen?

In 1953 kwam de allereerste Schijf van Vijf uit. Al bevatte deze ook gewoon groenten, fruit, vis, vlees, brood en melkproducten, de boodschap was totaal anders dan die van nu. In de naoorlogse tijd was het vooral belangrijk dat mensen genoeg aten om geen tekorten te krijgen. Tegenwoordig zijn de adviezen voornamelijk opgesteld om te voorkomen dat we te zwaar worden. Of dat we last krijgen van welvaartsziekten.

Eten we in Nederland volgens de richtlijnen?

Het antwoord hierop is simpel: nee, dit doen we niet.

Volgens een enquete uitgevoerd door het RIVM eten we te weinig groente, fruit en vis. De enquete is uitgevoerd in 2014, waarin de richtlijn voor groenten 200 gram betrof; nu is dit 250 gram. Slechts 5% van de Nederlanders at dagelijks 200 gram groente, 5 tot 10% kreeg 2 stuks fruit per dag binnen. We krijgen daarnaast te weinig vezels binnen en slechts 1 op de 5 Nederlanders eet voldoende vis. Bij 1 op de 20 Nederlanders was de inname van verzadigd vet te hoog. Daarnaast eten we gemiddeld dagelijks 8-10 gram zout per dag, terwijl de richtlijnen maximaal 6 gram voorschrijven [2].

Gezondheid in Nederland

De voedingsrichtlijnen zijn gebaseerd op een eetpatroon waarbij het risico op verschillende chronische ziekten tot een minimum wordt beperkt. Toch zie je dat het aantal mensen met overgewicht en een chronische ziekte alleen maar blijft toenemen.

Overgewicht

In 1990 had 1 op de 3 volwassen Nederlanders overgewicht. In 2015 is dit explosief gestegen naar 49,3%! Het aantal mensen met obesitas is gestegen van 5,5% naar 16% in dezelfde periode. Bij mannen nam vooral het aantal personen met overgewicht toe, van 34,3% in 1990 naar 53,3% in 2015. Het percentage van vrouwen met overgewicht nam toe van 29,7% naar 45,5% [3].

Diabetes

Het aantal mensen met diabetes is de afgelopen jaren explosief gestegen. Op dit moment hebben ruim 1,2 miljoen Nederlanders diabetes, waarvan ongeveer 1 miljoen er nog ongemerkt mee rondloopt. Negen op de tien mensen met diabetes heeft diabetes type 2. Per jaar komen er ongeveer 60.500 nieuwe diabetespatiënten bij. Dit zijn er 166 per dag [4]!

Kanker

Sinds 1989 beschikken we in Nederland over een database met het aantal gevallen van kanker. Ook wel de Nederlandse Kankerregistratie genoemd. In 1990 was er nog sprake van 57140 nieuwe gevallen van iemand met kanker. In 2016 waren al 108402 mensen die gediagnosticeerd met deze ziekte [5].

Hart,- en vaatziekten

In 2016 waren er naar schatting ruim 1,5 miljoen personen met hart- en vaatziekten. Hiervan hebben 610.000 een coronaire hartziekte. Geschat wordt dat dit zal stijgen naar 840.000 in 2030. Daarnaast wordt er verwacht dat de stijging van mensen met hartfalen of een beroerte met 50% zal toenemen. Dit ondanks een berekende afremming door een vermindering van het aantal rokers. Gelukkig zijn de behandelingen verbeterd waardoor er minder sprake is van overlijden ten gevolge van hart,- en vaatziekten [6].

Het probleem

Zoals duidelijk te zien is nemen de gevallen van welvaartsziekten en overgewicht alsmaar toe. Daarnaast is het aantal Nederlanders dat eet volgens de richtlijn goede voeding schrikbarend laag. De vraag is dan ook niet of deze richtlijnen wel effectief zijn, maar wel wat we kunnen doen om dit te verbeteren. Ik twijfel er niet aan dat de richtlijnen kunnen helpen bij het voorkomen van welvaartsziekten, maar nagenoeg niemand volgt ze op. Heel eerlijk, ik ook niet altijd… Hier is zeker winst te behalen.

Ik ben heel erg benieuwd naar jullie ideeën hierover. Moet de overheid bijvoorbeeld meer invloed uitoefenen op onze voedingskeuzes? Moet er een frisdranktax komen en moeten groenten en fruit goedkoper gemaakt worden? Is het verbieden van frisdranken en snacks in kantines een goed idee? Moet er meer budget komen voor leefstijlcoaches en preventie?