Een gezonde darmflora is belangrijk voor onze gezondheid. Er worden steeds meer pre- en probiotica op de markt gebracht die beloven ervoor te zorgen dat de darmen optimaal gezond blijven. Maar wat zijn deze pre- en probiotica en hebben ze echt een gunstig effect op je darmen?
Inhoudsopgave
Het nut van bacteriën
In ons maag-darmstelsel zit ongeveer 1 tot 1,5 kilo aan levende bacteriën, waarvan het merendeel in de dikke darm [1]. Deze hebben een aantal belangrijke functies, zoals het afbreken van bepaalde voedingsstoffen, de vezels, zodat ze opgenomen kunnen worden in de dikke darm. Zonder hun hulp is de mens niet in staat bepaalde vezels af te breken.
Verder produceren deze bacteriën vitamine K, die een belangrijke rol speelt in de bloedstolling. Daarnaast zijn ze ook betrokken bij het regelen van ons immuunsysteem. Ze kunnen namelijk bescherming bieden tegen schadelijke bacteriën en virussen, die via het maag-darmkanaal in het bloed proberen te komen [1-5].
Bij de geboorte is het darmstelsel in principe steriel. Vlak na de geboorte wordt het gekoloniseerd tot een compleet ecosysteem, de darmflora. Dit gebeurt al bij de bevalling en via het geven van borstvoeding. De manier waarop een kind geboren is, heeft dan ook invloed op de darmflora. Zonder de goede bacteriën zouden we veel meer moeite hebben om te overleven. Bij een proef onder muizen was te zien dat muizen zonder darmbacteriën meer infecties krijgen als ze worden blootgesteld aan schadelijke bacteriën [1].
Het verschil tussen pre- en probiotica
Om het nut van bacteriën en voedingsstoffen te verduidelijken maak ik een onderscheid tussen pre- probiotica. Prebiotica zijn voedingsstoffen voor de bacteriën in de darm en probiotica zijn de levende bacteriën in het darmstelsel. Hieronder leg ik het nut en de gezondheidseffecten van beide verder uit.
Prebiotica
Prebiotica zijn voedingsstoffen voor de bacteriën in de darm. De term is een verzamelnaam voor onverteerbare koolhydraten en voedingsvezels. Prebiotica zitten van nature in groente, fruit, brood, graanproducten en peulvruchten, maar zijn daarnaast ook als supplement verkrijgbaar. Er zijn verschillende soorten prebiotica zoals inuline, fructo-oligosachariden, pectines (uit groenten en fruit) en glucanen (uit graanproducten) [1,3].
Gezondheidseffecten van prebiotica
Prebiotica worden niet in de dunne darm afgebroken en opgenomen. De verschillende soorten prebiotica hebben een verschillende functies in het lichaam. In de dikke darm worden de prebiotica gedeeltelijk afgebroken, door de bacteriën.
Hierbij wordt de groei van lactobacillen en bifidobacteriën in de dikke darm gestimuleerd. Deze bacteriën zouden ziekteverwekkende bacteriën op afstand houden. Een andere functie is het voorkomen van allergieën door de galacto-oligosachariden (GOS) en fructo-oligosachariden (FOS) die worden toegevoegd aan babyvoeding. Betaglucanen zorgen voor een verlaging van het LDL-cholesterol, wat het risico op hart-en vaatziekten kan verminderen. Het mogelijke verband tussen het eten van veel fruit en het lager risico op coronaire ziekten wordt toegewezen aan pectine [1,3].
Het gebruik van voedingsvezels wordt in verband gebracht met een betere darmwerking. De passage van het voedsel door het maag-darmkanaal wordt versneld waardoor de kans op obstipatie afneemt. Hierdoor neemt de hoeveelheid ontlasting toe. Dit heeft weer invloed op de fermentatie in de dikke darm. Ook hebben vezels invloed op het behoud van een normale glucoseconcentratie van het bloed en kan het beschermen tegen diabetes mellitus type 2 [6].
Adviezen voor gebruik
Prebiotica zijn vezels die de darmwerking bevorderen en kunnen bijdragen aan het voorkomen van chronische ziekten. Nederlanders krijgen over het algemeen te weinig vezels binnen. Het gebruik van voedingsmiddelen waar prebiotica aan is toegevoegd, kan positieve gezondheidseffecten met zich meebrengen. Echter, zijn de richtlijnen voor vezelinname gebaseerd op vezels uit de normale voeding, niet uit producten met geïsoleerde voedingsvezels. Mijn advies is dan ook om de vezelinname te verhogen door meer volkorenproducten, groente, fruit en peulvruchten te eten. Bij hoge inneming bestaat de kans op diarree en winderigheid. Er zijn verder geen ongewenste effecten bekend.
Probiotica
Probiotica zijn levende bacteriën. Het zijn de goede bacteriën zoals lactobacillen en bifidobacteriën. Er wordt geclaimd dat deze een positief effect op de gezondheid hebben. Zo zouden ze darmklachten en allergische verschijnselen verminderen en de weerstand verhogen. Helaas zijn er voor deze claims (nog) niet voldoende bewijs.
Toch zijn er veel probiotica’s op de markt zoals Yakult, Actimel of Vifit. Het idee achter deze producten is om de aantallen goedaardige bacteriën in de darm te verhogen om daarmee de weerstand te ondersteunen. De bacteriën in deze drankjes komen via de maag in de darmen terecht. Echter, worden bacteriën al vaak gedood in de maag door het maagzuur of in de dunne darm door het gal. De bacteriën die het wel overleven, belanden uiteindelijk in de dikke darm. Hier zullen ze een tijdje blijven, maar niet in staat zijn zich te koloniseren omdat ze niet opgewassen zijn tegen de bestaande darmkolonie. Als ze niet worden aangevuld, zullen ze na verloop van tijd weer verdwijnen [1, 2, 4].
Gezondheidseffecten
Ondanks dat het warenwettelijk gezien niet toegestaan is te claimen dat probiotica een positief effect hebben op de gezondheid, zijn er meerdere onderzoeken die positieve resultaten laten zien:
- De kans op sterfte van te vroeg geboren kinderen (<28 weken) is 40% lager door het gebruik van probiotica in babyvoeding. Het gaat hier om het gebruik van Lactobacillus rhamnosus en Bifidobacterieum animalis subspecies lactis tegen necrotiserende enterocolitis, een ziekte waarbij het darmslijmvlies is beschadigd.
- Volgens sommige kinderartsen zijn probiotica tijdens de zwangerschap een goedkope en veilige manier om weerstand te bieden aan het optreden van allergieën.
- Er zijn sterke bewijzen dat bepaalde probiotica beschermen tegen diarree, atopisch eczeem en immuunrespons. De resultaten verschillen hierbij per soort probiotica maar ook per persoon [7].
Adviezen voor gebruik
Ondanks dat er (nog) geen harde bewijzen bestaan voor de werking van probiotica, zijn er steeds meer signalen dat het positieve effecten met zich mee kan brengen. Je zou zelf kunnen uittesten of bepaalde drankjes met bacteriën een gunstige werking voor jou hebben. Probiotica hebben voor zover bekend geen ongewenste bijwerkingen [2].
Synbiotica
Synbiotica zijn producten waar zowel probiotica als prebiotica in zitten [2,3].
Wat zijn de oorzaken van een verstoorde darmflora?
Als de darmflora verstoord raakt, krijgen slechte bacteriën de kans om zich te vermenigvuldigen. Hierdoor kunnen darmklachten ontstaan zoals diarree of verstopping. Mogelijke oorzaken van een verstoring zijn:
- een infectie of ziekte;
- gebruik van sommige medicijnen, zoals antibiotica;
- sommige medische behandelingen, zoals bestraling of een operatie;
- lichamelijke en psychische stress;
- langdurig gebruik van een ongezonde en/of vezelarme voeding [5].
Advies
Om de darmen gezond te houden, is het belangrijk om vezelrijk te eten en voldoende te drinken. Daarnaast is het verstandig te letten op een goede hygiëne. Was de handen als je naar de wc bent geweest en voor het bereiden van voedsel. Op deze manier heb je die pre- en probiotica waarschijnlijk niet eens nodig. 🙂
