Gewoontes leiden vaak tot selectieve aandacht

Wist je dat blikvernauwing één van de belangrijkste redenen is waarom het niet lukt om gedrag te veranderen? Dit fenomeen wordt ook wel selectieve aandacht genoemd. In dit artikel lees hoe dit werkt én nog belangrijker hoe je dit kunt gebruiken om je leefstijl te veranderen.

Hoe werkt dit precies?

Een voorbeeld ter verduidelijking. Zo blijkt dat mensen die een bepaald gezicht al vaker op een foto hebben gezien, computermanipulaties aan het gezicht veel minder goed opvallen dan bij mensen die het gezicht nog maar een paar keer hebben gezien.

Of wat dacht je van iemand die net gestopt is met roken en alleen al bij het horen van het krakend geluid van een pakje sigaretten een sterk verlangen kan krijgen naar een peuk? Ondanks je goede voornemens en beste intenties, kun je in een ogenblik je aandacht verliezen.

Maar gelukkig kan die selectieve aandacht ons ook helpen, blijkt bijvoorbeeld ook uit onderzoek van Wood en collega’s. Ze leerden deelnemers om een joystick naar wortels te bewegen in plaats van naar M&M’s, waar ze vervolgens een beloning voor kregen ^[1].

Opvallend is dat nadat ze de deelnemers vertelden dat de wortels geen beloning meer opleverden de respondenten vaak alsnog de joystick automatisch naar de wortels toe bewogen. Ze hoefden hier geen zelfbeheersing voor te gebruiken (situatie 1: zie hieronder). Ze handelden dus vanuit een gewoonte.

Maar toen de onderzoekers vervolgens de wortels op een andere plek plaatsten (niet onderaan, maar links) zag je ineens dat de respondenten vaker voor de M&M’s gingen kiezen (situatie 2: zie hieronder).

Situatie 1 van het onderzoek:

Situatie 2 van het onderzoek:

Bron: Wendy Wood: ‘Good habits, bad habits’.

Hoe kan dit?

De context was veranderd en de deelnemers moesten ineens weer nadenken over hun keuze en gebruikmaken van wilskracht. Het is natuurlijk wel de vraag hoe zo’n experiment zich vertaalt naar het echte leven, waarbij je bijvoorbeeld veel meer verleidingen om je heen hebt en situaties niet elke keer hetzelfde zijn, je doelen niet zo helder zijn, je last kunnen hebben van vermoeidheid enzovoorts.

Ook een ander onderzoek bij brandweercommandanten laat zien dat ervaren vakmensen bij het blussen van moeilijke branden zich vooral richten op een aantal cues die ze in het verleden vaker waren tegengekomen. In plaats van dat ze heel weloverwogen een beslissing maken. De brandweermannen wisten bijvoorbeeld op basis van de indeling van het pand en de richting van de rook wat ze moesten doen [2][3].

Verder lijken hardnekkige autogebruikers minder open te staan voor informatie, blijkt uit onderzoek van een andere gewoonte-expert, Bas Verplanken. In zijn studie kwam naar voren dat autogebruikers met een sterke gewoonte minder informatie nodig hadden om een beslissing te maken (zie onderstaande afbeelding) [4].

Bron” YouTube: https://www.youtube.com/watch?v=_nTpp_VrJvE

Gewoontes kunnen voor tunnelvisie zorgen

Gewoontevorming kan dus tot tunnelvisie leiden en helpt ons om minder na te denken.

Gelukkig maakt dit ons handelen vaak heel efficiënt. Maar het kan ook zijn dat je minder openstaat voor keuzes die misschien wel beter aansluiten op je doel om bijvoorbeeld beter voor het milieu te zorgen of gezonder te eten.

Je aandacht gaat al snel uit naar die lekkere snack in de supermarkt in plaats van dat stuk fruit wat je die dag daarvoor nog van plan was te kopen.

Ben je een professional en wil je hier meer over leren? Bekijk dan onze nieuwe cursus over coaching en gedragsverandering. Hierin leer je alle belangrijke theorieën en coachingstechnieken om je klanten nog beter te helpen met hun leefstijl.