Je hebt misschien wel iemand in je omgeving die te maken heeft gehad met een eetstoornis. Of je hebt dit onderwerp wel eens op tv voorbij zien komen. Het wordt gelukkig steeds bespreekbaarder. Met dit artikel vertel ik wat je waarschijnlijk nog níet wist over eetstoornissen. En wat je het beste wel en niet tegen iemand met een eetstoornis kunt zeggen.
Let op: deze informatie kan nooit een vervanging zijn voor gedegen medisch advies. Het is slechts bedoeld ter bewustwording en lering over het fenomeen eetstoornissen. In het vermoeden of het geval van een eetstoornis raden we aan om contact op te nemen met je (huis)arts, Proud2bme of een naaste, zoals je ouders.
Inhoudsopgave
Wat je nog niet wist over eetstoornissen
Een eetstoornis duurt gemiddeld 7,5 jaar [1] en is echt een reis om jezelf beter te leren kennen. Het is zowel voor de persoon als voor de omgeving erg intens om te beleven. Veel mensen hebben bij een eetstoornis soms nog het beeld van vroeger; een meisje dat niet wilt eten en extreem mager is.
Inmiddels is dat anders. Er zijn namelijk verschillende vormen van eetstoornissen. Dit komt mede dankzij het internet, zoals website als Proud2bme, maar ook ervaringsverhalen op blogs of op Youtube.
Een eetstoornis draait niet om eten, ook al oogt dat wel zo. Het zijn gevoelens en gedachtes die zich uiten in ongezond gedrag, wat zich langzaam opbouwt.
Wat is een eetstoornis?
Een eetstoornis is eigenlijk een psychische aandoening, die zich uit in verstoord eetgedrag [2]. Deze stoornis heeft verschillende types: anorexia, boulimia, binge eating disorder en het allegaartje NAO. Ook orthorexia kom je tegenwoordig tegen, hoewel deze variant officieel (nog) niet erkend is. Een eetstoornis komt het vaakst voor bij jonge mensen tussen de 13 en 25 jaar. Maar ook bij jonge kinderen onder de 13 jaar komt steeds vaker een eetstoornis voor [1].
De volledige beschrijving kun je vinden (tot in de details) in het DSM-V. Dit is een handboek met een classificatiesysteem en internationale afspraken over criteria’s bij psychische aandoeningen.
- Orthorexia is nog geen erkend ziektebeeld. Het uit zich in obsessief bezig zijn met gezond eten, geen ‘ongezonde’ voeding meer eten, ondergewicht en het vermijden van sociale situaties.
- Anorexia is wel de bekendste van allemaal. Het kenmerkt zich door een ongezond laag gewicht nastreven, obsessief bezig zijn met je lichaamsvormen, een enorme angst om aan te komen, overmatig bewegen, laxeren, braken en het niet kunnen inzien dat je een ongezond gewicht hebt terwijl je nog steeds de wens hebt om het te verlagen. Er zijn twee vormen van anorexia: het beperkende type het en purgerende type. De eerste kenmerkt zich door weinig te eten en overmatig te sporten. De tweede variant uit zich in weinig eten en dan ook nog eens braken en/of laxeermiddel toepassen.
- Bij boulimia vinden er vaak eetbuien plaats en wordt door een gevoel van schuld gebraakt. Er komt veel schaamte bij kijken en een onbeheersbare drang om veel te eten. Je lichaamsgewicht schommelt vaak, maar kan ook gewoon gezond zijn. Daarmee is het een meer verborgen eetstoornis. Ook bij anorexia komt regelmatig braken voor, maar dan zonder de eetbuien – mits er eetbuien ontstaan door extreme honger. Laxeren kan ook onderdeel zijn van boulimia en is met braken een copingmechanisme om je gewicht onder controle te houden.
- Binge eating disorder (BED) is ook een eetstoornis en wordt in het Nederlands vaak aangeduid als ‘eetbuistoornis’. Bij BED eet je vaak in een korte tijd (half uur tot twee uur) veel eten, waar je lichaam niet om vraagt. Vaak eet je snel, lijkt het alsof je geen controle meer ervaart, eet je stiekem en is de schaamte intens. Patiënten met BED hebben meer kans om aan te komen, omdat compenseren minder voorkomt.
- NAO betekent ‘niet anderszins omschreven’. Je hebt van alle eetstoornissen wel wat symptomen en kan daardoor niet in één bepaald hokje geplaatst worden aan de hand van de opgestelde criteria bij een specifiek type. Zo kan het zijn dat je bijna alle criteria van boulimia hebt, maar dat je toch minder vaak compenseert dan omschreven.
Signalen van een eetstoornis
Hoe herken je dan of jij of iemand in je omgeving deze trekjes heeft of begint te vertonen? Hieronder een lijst met de meest voorkomende gedragskenmerken. Wel moet ik zeggen dat iedereen er anders mee omgaat, dus ze zijn niet bepaald universeel [3][4][5]. Let wel op, alleen een psycholoog of psychiater kan de diagnose stellen!
| Overmatig bewegen (ook in je kamer rondjes lopen of sporten) | Na het avondeten meteen naar het toilet (om te braken) |
| Zurige adem bij een persoon (vanwege braken) | Gelige tanden (vanwege braken) |
| Niks bestellen tijdens het uiteten gaan | Eten weggooien |
| Met moeite iemand anders laten koken (en dan nog willen meekijken) | Iedereen laten proeven, maar zelf geen hap nemen |
| Bang/paniekerig worden van vette producten | Overmatig nuttigen van light frisdranken of andere producten zonder calorieën (koffie, thee, water) |
| Eenzijdig eten (veilige producten) | Snel afgevallen in een korte tijd |
| Menstruatie keert niet terug of is onregelmatig | Minder libido |
| Vaak op de weegschaal staan (elke dag) | Sociaal isolement (niet naar een restaurant durven, omdat je weet dat je dan moet eten) |
| Niks ‘ongezonds’ durven te eten | Depressie |
Risicofactoren voor het ontwikkelen van eetstoornis
De risicofactoren voor het ontwikkelen van een stoornis zijn eigenlijk heel divers. Sommige mensen hebben een duidelijke oorzaak waardoor ze het ontwikkelen en bij anderen spelen meerdere factoren mee. Hieronder vind je een overzicht van veelvoorkomende risicofactoren:
- anorexia lijkt vaker voor te komen bij kinderen die heel beschermend zijn opgevoed
- perfectionisme
- een traumatische gebeurtenis
- culturele factoren
- problemen met emoties uiten
- gepest zijn
- andere ziektes (depressie, autisme, hormonale aandoeningen)
Wat je beter niet kunt zeggen en wat wel
Hoe goedbedoeld het vaak ook is, een opmerking kan geregeld in het verkeerde keelgat schieten bij (herstellende) eetstoornispatiënten. De volgende tips helpen je om een beter beeld te krijgen van wat je nu beter niet kunt zeggen tegen iemand met verstoord eetgedrag en wat wel [6][7].
Liever niet:
- “Wat zie je er weer gezond uit!” Dit associeert diegene vaak met dat hij/zij is aangekomen en dat is juist iets waar jij hen niet aan wilt herinneren.
- “Wat heb je goed/lekker gegeten!” Dit kan de persoon in kwestie doen denken dat hij/zij te veel heeft gegeten.
- Praten over je eigen afvaldoel. Dit triggert vaak enorm en kan een vergelijkingsgevoel oproepen.
- “Heb jij nog wat tips hoe ik kan afvallen?” Dit is eigenlijk een opmerking vol onbegrip, gezien de persoon afgevallen is door een vorm van psychische belasting.
Liever wel:
- “Ik ben trots op je!”
- “Ik begrijp het niet helemaal, maar ik wil je helpen waar het kan”
- “Laten we iets samen doen” (activiteit/uitje)
- “Wees niet te hard voor jezelf”
Neem iemand in vertrouwen
Hulp vragen kan erg lastig zijn en dat begrijp ik. Je schaamt je misschien of je beseft het nog niet helemaal dat je wel wat hulp kunt gebruiken. Als je kampt met (een van) bovenstaande klachten, raad ik je aan je ouders in te lichten of vrienden die je vertrouwt. Verder kun je altijd op Proud2bme terecht. Zij hebben een anoniem forum en anonieme chat. Het liefst zie ik je naar een huisarts gaan, die je verder zal doorverwijzen.
Nog één ding: een eetstoornis kiest niet tussen geslachten. Het kan zowel bij mannen als vrouwen voorkomen. En verwacht niet dat herstel in één mooie rechte lijn verloopt; je kiest voor herstel, maar je moet er ook keihard voor werken.
