Sporten met een stoma: wat is allemaal mogelijk?

Als je een stoma hebt, betekent dit gelukkig niet dat je helemaal niet meer kan en mag sporten. Maar het is wel even zoeken naar wat wel en wat niet kan. Mag je bijvoorbeeld wel of niet zwaar tillen met een stoma? Dit is een lastige vraag, want hier bestaat veel onduidelijkheid over. Diverse instanties en ziekenhuizen geven verschillende en tegenstrijdige adviezen. Hoog tijd om eens wat meer duidelijk te krijgen over dit specifieke onderwerp. Wat kun je het beste doen en laten als sportende stomadrager?

Wat is een stoma?

Een stoma is volgens het Woordenboek der Geneeskunde een onnatuurlijke, chirurgische aangelegde opening die een lichaamsholte verbindt met de buitenwereld. Er bestaan vele soorten stoma’s in allerlei maten, vormen en op allerlei plaatsen. In dit artikel wordt ingegaan op de ileostoma en colostoma (voor ontlasting).

Het effect van een stoma

Een stoma is simpel gezegd een extra uitgang aan de voorzijde van je lichaam. Omdat dit de buikstructuur dusdanig verandert, moet je hier ook rekening mee houden in het dagelijks leven. Deze ingreep zorgt er namelijk voor dat je op deze plek een zwakke plek creëert. Deze zwakke plek leidt bij ongeveer 50% van de mensen binnen een aantal jaar tot een stomabreuk. Door het inwendig aanbrengen van een verstevigend matje is de kans op een breuk kleiner. De keuze daartoe is afhankelijk van de chirurg.

Wat is een stomabreuk?

Een stomabreuk (parastomale hernia) is een breuk in de buikwand naast de stoma. Bij een stomabreuk kan een stuk darm in de zogenoemde breukzak terechtkomen. Hierdoor kan een kleine of grotere bolling van de buikwand ontstaan. Denk aan de grootte van een tennisbal, of groter. Dit is dus wat je als stomadrager wilt voorkomen. Maar goed, hoe verklein je die kans hierop? Wat is wel en niet verstandig als stomadrager?

Mag je tillen?

Om meer duidelijkheid te krijgen over dit onderwerp interviewden wij Sijbrand Hofker. Sijbrand is hoofd Abdominale Chirurgie van het Universitair Medisch Centrum in Groningen en plaatst jaarlijks tientallen stoma’s. Hij geeft aan dat een stomabreuk een veel voorkomend probleem is bij stomadragers en vaak het gevolg is van een verkeerde (onverwachte) belasting. Een van de redenen is dat stomadragers ongecontroleerd en te (zwaar) tillen.

Een van de mogelijke risico’s voor een stomabreuk is een verhoogde interne druk. Tijdens het tillen van een zwaar gewicht bouw je veel interne druk op. Dit zorgt voor een verhoogde druk tegen de buikwand, waarmee je de kans vergroot op een stomabreuk. Deze interne druk moet je zien als een soort blokkade waarbij je longen uitzetten en de druk van de organen naar buiten toeneemt (zie bovenstaande afbeelding). Simpel gezegd komt het er op neer dat je bij het tillen van een zwaar gewicht je adem inhoudt en de organen naar buiten worden gedrukt.

Voor stomagebruikers is het vooral in de eerste fase van het herstel belangrijk de buikregio niet te zwaar te belasten. En als je dan toch een gewicht tilt, dien je dit bewust te doen zonder je adem in te houden. Hofker verduidelijkt dit met het volgende voorbeeld:

In principe moet je de regel aanhouden dat je tijdens het tillen gewoon moet kunnen blijven praten. Als je de adem inhoudt voor het verplaatsen van een gewicht verhoog je de interne druk en daarmee het risico op een breuk.

Als je al een zwaarder gewicht tilt, kun je dit het beste doen door te tillen vanuit je beenspieren en niet je core-regio te gebruiken. Goed tillen doe je dus door je benen te gebruiken bij het tillen van een zwaar gewicht zodat je de core ontlast.

Mogelijk helpt het wel om je spieren wat te versterken waardoor je in een latere fase beter in staat bent om gewicht te tillen.

Hoe zwaar mag je tillen?

Vooralsnog is er te weinig wetenschappelijk onderzoek bekend over de (maximale) belastbaarheid van mensen met een stoma. Hoeveel je maximaal mag tillen, is daarom lastig te bepalen; dit ligt onder andere aan de fase van het herstel, manier van tillen en de lichaamsbouw. Het is onverstandig om in de eerste fase van het herstel (eerste acht tot twaalf weken) zware gewichten te tillen. In een latere fase van het herstel blijft het een risicofactor voor een stomabreuk.

Kan je sporten met een stoma?

Met een stoma kun je veel sporten wél uitoefenen. De eerste acht tot twaalf weken wordt intensieve sportbeoefening afgeraden. De stoma moet in die weken namelijk nog zijn vaste maat krijgen. Na die weken kunnen beschermingsbanden en caps worden besteld [1].

Veel sporten kunnen prima, zoals hardlopen of fietsen. Een aantal sporten kan je echter beter niet beoefenen met een stoma, namelijk [1]:

• gewichtheffen;
• intensieve kracht-contactsporten, zoals rugby, judo, karate en worstelen;
• sporten waarbij druk op de buikspieren en stoma wordt uitgeoefend, zoals brugturnen.

Zijn buikspieroefeningen goed?

Met de meeste sporten verstevig je de spieren van de buik en de bekkengordel. Je kunt op deze manier rugklachten voorkomen. Daarnaast zorgen stevige buikspieren voor een solide korset rondom de stoma. In samenwerking met het NOC-NSF is een folder over buikspieroefeningen bij een stoma ontwikkeld. Deze folder kun je van de stomaverpleegkundige krijgen. En dan rest ons niets anders dan je veel sportgenot te wensen!