Column: van presteren worden we niet allemaal gelukkig

Momenteel kampen 1 miljoen Nederlanders met depressieve klachten. Naar schatting van het WHO is depressie anno 2020 zelfs volksziekte nummer 1 ^[1]. Vreemd toch? In een land als Nederland, waar we het toch zo goed hebben, zal een steeds groter gedeelte van de bevolking depressief zijn. Als je het mij vraagt, is dit een verontrustende ontwikkeling. Hoe kan het toch dat steeds meer mensen zo ongelukkig zijn? Ligt het verwachtingspatroon niet veel te hoog? Tegenwoordig leven we in een prestatiegerichte maatschappij, waarin er meer en meer van mensen wordt geëist. En één blik op social media en het lijkt alsof iedereen alleen maar positieve dingen meemaakt.

Het gevaar van de prestatiemaatschappij

Het is een natuurlijke behoefte om ergens in uit te willen blinken. Dit maakt ons namelijk uniek en geeft ons status. Status geeft ons bijvoorbeeld meer kans bij het andere geslacht ^[2,3] .

Echter lijkt de drang naar status in de huidige maatschappij een beetje doorgeslagen. In onze samenleving ligt de focus namelijk steeds meer op prestaties en succes, waarbij de norm steeds hoger ligt. Tegenwoordig krijg je bijvoorbeeld alle kansen om te kunnen studeren. Daarmee wordt de illusie gewekt dat iedereen gelijke kansen heeft. Dit kan leiden tot het idee dat succes een keuze is. Terwijl niet iedereen de capaciteiten heeft of in gunstige omstandigheden is opgegroeid. Hoger opgeleiden ervaren ook steeds meer druk om beter te moeten presteren om mee te kunnen tellen.

Verder valt op dat steeds meer status verkregen wordt middels het uiterlijk. Oftewel, hoe goed je bent als persoon wordt door veel mensen steeds meer afgespiegeld aan hoe knap je eruitziet. Daarnaast is het huidige schoonheidsideaal voor veel mensen moeilijk te behalen en wordt dit ideaal steeds extremer neergezet.

Deze focus op prestaties en op het uiterlijk begint al op jonge leeftijd. Tegenwoordig is het niet ongewoon dat je van jongs af aan al voor succes en uiterlijk wordt beloond en je gestimuleerd wordt je met de omgeving te vergelijken. Daarbij wil niemand het gevoel hebben te falen en niemand wil zich een loser voelen. Vaak zijn wij daarom ook (on)bewust geneigd om anderen die minder goed presteren of bijvoorbeeld overgewicht hebben het label ‘loser’ op te plakken. Je ziet dit terug in hoe kinderen op de middelbare school tegen elkaar aankijken. Zo is het niet ongewoon dat kinderen in de hogere onderwijsvormen neerkijken op kinderen uit de lagere niveaus. Kinderen met overgewicht of die anderzijds afwijken van een norm worden op jonge leeftijd vaak gepest. Mensen die afwijken, wat minder goed kunnen studeren of slechter zijn in sport, krijgen van jongs af aan al een stigma dat ze maar moeilijk kwijtraken. Of zelfs hun hele leven bij zich zullen dragen.

Het is opvallend dat de verantwoordelijkheid van het behalen van prestaties en uiterlijke schijn steeds meer bij het individu wordt neergelegd. Kreten als “als ik het kan, kan jij het ook” werken daar niet aan mee. Dit kan er toe leiden dat de groep mensen die zich een loser voelt steeds groter wordt. Steeds meer mensen kunnen niet voldoen aan de (hoge) verwachtingen van de maatschappij.

Geef jouw mening

Ik zie de huidige maatschappij als een rat race die veel mensen ongelukkig achterlaat. Streven we niet te veel naar succes, prestaties en uiterlijke schijn? Is dit een goed fundament om zo veel mogelijk mensen gelukkig te maken? Of bevredigt dit slechts een kleine specifieke groep die voldoet aan die maatschappelijke norm? En waaruit bestaat precies die bevrediging?

Daarnaast: wie bepaalt wat succes is? En in hoeverre bestaat falen?  

Wat vind jij van de huidige ontwikkeling richting een prestatiemaatschappij? Levert dit ons als samenleving welvaart en welzijn op, of moeten we hier verandering in brengen?

Persoonlijke noot: als ik mij te veel laat leiden door de verwachtingen van de prestatiemaatschappij, dan heeft dat een verlammende werking. Ik voel mij dan nooit tevreden en nooit goed genoeg. Terwijl geluk volgens het boeddhisme nu juist begint bij zelfacceptatie.

Referenties: