Overdreven fit

Het lijkt wel alsof gespierd en fit zijn tegenwoordig de norm is. De gemiddelde bicepsomtrek van de mannen tussen de 18 en 30 lijkt de afgelopen jaren wel zeker één of twee centimeter te zijn toegenomen. In bijna elke sportschool zie je meiden fanatiek trainen in het krachthonk om te werken aan hun armen en billen. Hoe kan het dat we ineens zo bezig zijn met het streven naar een gespierd en fit lichaam?

Een gespierd en fit lichaam is de norm

Het kan zijn dat het aan mij ligt omdat ik in het sportwereldje werk, maar het valt mij op dat steeds meer mannen en vrouwen bezig zijn met het shapen van het lichaam. Shapen is het accentueren van specifieke lichaamsdelen. Dit staat in lijn met veel andere ontwikkelingen van deze tijd, want veel mensen streven perfectie na op hun werk, opleiding en partnerkeuze. Kortom het lijkt alsof je de boot mist als je niet in het krachthonk je in het zweet werkt.

Dit blijkt uit ook uit de enorme stijging van het aantal nieuwe sportscholen. In veel steden zie je ook steeds meer (budget)sportscholen opkomen die op deze ontwikkeling proberen in te spelen. Niet alleen het aantal sportscholen maar ook het aantal nieuwe leden in de sportschool is flink toegenomen ^[1].

Vroeger was alles anders

In de jaren 60 was het not done om uren lang per week in je eentje in de sportschool te hangen. Een icoon van deze tijd zoals Mick Jagger had dunne armpjes en was niet bezig met een gespierde torso, maar veel meer met geestelijke verruiming (of in ieder geval dingen die dat stimuleerden 😉 ). Dit lijkt sinds de jaren 90 echter sterk te zijn veranderd. Maar wat is hiervoor de verklaring?

Waarom zijn de lichaamsvormen belangrijker geworden?

Een sterker en breder lichaam is natuurlijk handig omdat je hierdoor makkelijker kan verhuizen en beter in je vel zit. Maar wees nou eerlijk… De gemiddelde sportschoolbezoeker hangt vooral in de gewichten om er beter uit te zien.

Door bepaalde specifieke krachttraining te doen is het mogelijk om bepaalde spieren te laten groeien. Sporters die trainen om hun lichaam te shapen vallen in principe onder de categorie bodybuilding. De term bodybuilding wordt vaak geassocieerd met enorm grote mannen en vrouwen die meedoen aan bodybuildingwedstrijden. Maar zoals je begrijpt is dus iedereen die aan zijn lichaam werkt een bodybuilder.

Blijkbaar zijn dus steeds meer mensen bezig met het shapen van hun lichaam. Maar hoe komt dit precies? Er zijn allerlei oorzaken die ervoor zorgen dat tegenwoordig steeds meer de focus op een strak lichaam ligt. Veel van deze oorzaken hangen met elkaar samen en hebben elkaar door de jaren heen versterkt. Welke dit zijn lees je hieronder.

Je lichaam shapen wordt steeds meer geaccepteerd

In de eerste helft van de twintigste eeuw was fitness en dan met name bodybuilding een minder social geaccepteerde sport ^[2]. De verandering in dit beeld kwam doordat mannen op tv en kranten opvielen door een fit en gespierd lichaam. Op de tv werden in commercials en films steeds meer beelden uitgezonden van aantrekkelijke slanke en gespierde modellen. Vanaf de jaren 60/70 werd de voedingsbodem gelegd voor meer focus op een fit lichaam. Zo ontstond bijvoorbeeld in de jaren 90 de Tel sell reclames met systemen waarmee je thuis een mooi slank lichaam kon trainen. De nadruk kwam steeds meer op de norm ‘slank zijn' te liggen. De commercie heeft door de decennia heen onder andere de focus op het uiterlijk versterkt. Door middel van hun letterlijke en figuurlijke voorbeeldfiguren wisten zij veel meer mensen voor krachttraining te motiveren. Op deze manier werd fitness steeds populairder ^[2].

Opkomst van de televisie

Deze toename van fitnesshype is ook deels te verklaren door de opkomst van de tv en de bijbehorende individualisering van de samenleving. Mensen hebben steeds meer verplichtingen en daardoor minder tijd en zin om op gezette tijden te sporten. Fitness kan je op elk moment van de dag doen en geeft je de mogelijkheid om zelfs ‘s nachts te sporten. Tegenwoordig zijn er zelfs sportscholen waar je 24/7 kan sporten. Dit is mogelijk een belangrijke redenen waarom het aantal leden in sportscholen flink is gestegen.

Fitheid als selectiemechanisme

Een gezond en fit lichaam lijkt een steeds belangrijke kernwaarden te worden in de samenleving. Dit zie je terug in verschillende aspecten in het leven waaronder, de arbeids- en huwelijksmarkt. Mensen die van de opgestelde norm afwijken en bijvoorbeeld enorm overgewicht of ondergewicht hebben, maken steeds een kleinere kans op de huwelijks- en arbeidsmarkt ^[2].

Fitinspiratie door social media

Tegenwoordig zijn veel mensen actief op social media en krijgen bijna dagelijks foto's te zien van mensen die hard hebben gezwoegd in de sportschool of goed bezig zijn met een dieet. Het lijkt wel of gezondheid en sport een obsessie is geworden. Een ‘fit' lichaam wordt daarbij gezien als externe manifestatie van een gezond lichaam en is een teken van innerlijke discipline ^[3]. Deze vorm van fitinspiratie wordt verspreid door sociale media zoals Instagram of Facebook. Je hoeft maar 5 minuten rond te kijken en je ziet allerlei fitte selfies en lekkere gezonde salades voorbij komen. Maar werkt dit ook echt motiverend? Lees hier of deze fitinspiratie nou echt goed werkt.

Waar komt de motivatie vandaan?

Maar hoe komt het dat mensen zoveel discipline hebben om zich zelf af te beulen in de sportschool voor een gespierd lichaam?

Hoe kan het dat Nederlanders in vergelijking met bijvoorbeeld Spanjaarden en Italianen veel meer bezig zijn met het trainen van hun lichaam? Deels komt dit door de opgestelde norm, maar ook door een andere instelling van onze landgenoten. Fitness biedt houvast in een samenleving waar hard werken en discipline de norm zijn. Fitnessen kan daarom ook een doel op zich zijn. De meeste mensen die aan fitness doen weten dat het opbouwen van spiermassa en afvallen vaak een weg zijn van de lange adem. Discipline, zelfcontrole en doorzetten zijn belangrijke factoren die bepalen of iemand ook zijn doelen gaat halen. Dit zijn ook precies de eigenschappen die passen in de Nederlandse protestante werkethiek en bovendien gewaardeerd worden.

Uit het onderzoek van Elshout & Velthuis, 2013 komt naar voren dat veel mensen er veel voldoening uit halen als zij weer zichzelf hebben afgemat in de sportschool. Het blijkt dat een strak lichaam niet eens het belangrijkste is maar een mooi nevendoel is. Het lijkt er op dat fitnessen voor veel mensen een doel op zich is. Hier moet wel vermeld worden dat in het onderzoek van Elshout & Velthuis, 2013 niet gecontroleerd is voor sociale wenselijkheid. Het kan zijn dat het voor mensen nog een taboe is om er voor uit te komen dat zij fitnessen om te werken aan een gespierd lichaam en dat ze daarom hebben vermeld dat het werken aan een gespierd lichaam een nevendoel is.

Hoe gaat zicht dit verder ontwikkelen?

Het blijft natuurlijk gissen wat de toekomst ons brengt, maar als ik de huidige ontwikkelingen in de samenleving doortrek, verwacht ik dat de nadruk steeds meer komt te liggen op fit zijn -of lijken- en gezond oud te worden. Mensen zullen steeds meer afgerekend worden op een ongezonde leefstijl, ook doordat er meer druk komt te liggen als gevolg van de stijgende ziektekosten.

Daarnaast denk ik dat bedrijven meer en meer belang zullen hechten aan gezonde werknemers, en met zo min mogelijk inspanningen het maximale rendement uit hun personeel kunnen halen. Je ziet ook steeds meer sportscholen sessies aanbieden waarbij je in 20 minuten getraind wordt. Een van die nieuwe ontwikkelingen is bijvoorbeeld EMS (electro muscle stimulation) waarbij je in 10-20 minuten getraind wordt door middel van stroomstootjes.

De verwachting is dat de jacht naar een gespierd en strak lichaam steeds meer verschuift naar een functioneel gebruik van het lichaam. Mijn vermoeden is dat het in de toekomst minder gaat om hoe gespierd je bent, en meer om wat je ermee kan. Je ziet deze ontwikkeling ook steeds meer bij sporters die overstappen van de reguliere sportschool naar crossfit of calisthenics. Er is ook een kleine verschuiving gaande onder de zogenoemde first-movers (pioneers). Sinds kort zie je een kleine groep sporters zich onderscheidt door middel functionaliteit, spierkracht of kunstjes in plaats van louter ‘the looks’.

Referenties: