Herken de dieetgoeroe

Heb jij door de wirwar van ‘deskundigen’ moeite om er achter te komen wie echt deskundig is, en wie handelt uit commercieel belang? Lees dit artikel en leer hoe je de dieetgoeroe kan vermijden.

Waar herken je de dieetgoeroe aan?

Sonja Bakker, Dr. Frank, Robert Atkins, Michel Montignac; een aantal bekende dieetgoeroes die verantwoordelijk zijn voor hun eigen dieethype ^[1]. Het ene moment volgde iedereen het dieet van Sonja Bakker en waren de eierkoeken niet aan te slepen. Vervolgens was plotseling het koolhydraatarme, eiwitrijke dieet van Dr. Frank dé manier om af te vallen. Wat al deze diëten gemeen hebben, is dat ze tijdelijk werken en niet geschikt zijn voor de lange termijn. De meeste dieetgoeroes houden zich niet louter bezig met het voorschrijven van hapklare diëten, maar ook met het verkopen van producten en ze schnabbelen bij met dure seminars. De ene komt nog overtuigender over dan de andere. De vraag is: hoe onderscheid je nu de echte experts van de ondeskundige dieetgoeroe? Hieronder een aantal herkenningspunten.

Fout gebruik van bronnen

Dit is een lastige om te controleren. Want wees nou eerlijk, wie leest alle artikelen in de bronvermelding om te controleren of deze kloppen? Er zijn meerdere manieren waarop deze bronnen verkeerd gebruikt worden. Ten eerste wordt vaak een enkel onderzoek gebruikt voor het onderbouwen van een bepaald causaal verband (A veroorzaakt B). Om echt zeker te zijn en goede adviezen te kunnen geven, moeten meerdere onderzoekers eenzelfde effect vinden, waardoor je met redelijke zekerheid kan stellen dat er een verband bestaat tussen A en B (bijvoorbeeld meer eiwitten leidt tot meer spieropbouw). Dit wordt ook wel wetenschappelijke consensus genoemd. Een tweede fout is het gebruik van onzekerheden in de wetenschap om gelijk te krijgen. Er zijn veel tegenstrijdigheden over voeding waarbij het ene onderzoek het andere onderzoek tegenspreekt. Deze tegenstrijdigheden worden door de dieetgoeroe gebruikt om gelijk te krijgen voor zijn eigen overtuigingen. Binnen de wetenschap noemt men dit ook wel cherry picking (selectieve keuze van onderzoeksresultaten). De derde fout is het slechte interpreteren van wetenschappelijke artikelen. Uitkomsten waarbij testen zijn uitgevoerd op muizen worden in het artikel vermeld als effect op de mens. Nog vervelender is als kranten makkelijk willen scoren ze dit meestal een onderzoeksconclusie verdraaien, bijvoorbeeld ‘er is een mogelijk verband’ wordt opgevat als ‘het is zeker dat’^[2].

Persoonlijke succesverhalen

In plaats van gebruik van goed onderbouwde informatie, maken dieetgoeroes vaak gebruik van persoonlijke succesverhalen. Bijvoorbeeld van hun eigen ervaringen of ervaringen van mensen die hun methode hebben opgevolgd. Op deze manier word je persoonlijk aangesproken en komt het dichter bij jezelf. Deze verhalen zijn voor veel mensen helaas overtuigender dan een wetenschappelijk artikel.

Let op de begrippen geneeskundig, orthomoleculair of alternatief

Er zijn een aantal titels waar je voor moet oppassen. Wees gewaarschuwd bij de term ‘geneeskundige’, want dit is geen beschermde titel. Iedereen mag zich dus geneeskundig noemen ^[3]. Toch hebben de orthomoleculaire en alternatieve geneeskundigen zelfs eigen beroepsverenigingen en opleidingen waardoor ze behoorlijk geloofwaardig overkomen ^[4]. Deze geneeskundigen maken gebruik van kruiden en voedingssupplementen (die ze meestal zelf verkopen; hoe onafhankelijk ben je dan?). Ook voedingsdeskundigen zijn hier een voorbeeld van: ondanks dat er een speciale opleiding is voor voedingsdeskundige, is het geen beschermde titel. Iedereen mag zich een voedingsdeskundige noemen. Daarnaast mogen voedingsdeskundige alleen gezonde mensen helpen en geen mensen met een te hoog of laag BMI, of mensen met een ziekte zoals diabetes, COPD en allergieën. Let ook op bij orthomoleculaire behandelaars; deze behandelmethode is namelijk nooit bewezen. Prof. dr. Linus Pauling, de bedenker van de orthomoleculaire voeding, heeft dan wel twee Nobelprijzen gewonnen, maar niet voor de orthomoleculaire voeding – het nut hiervan is verre van bewezen.

Gebruik van complottheorieën

Ik word er inmiddels een beetje moe van. Al die complottheorieën over het Voedingscentrum of de ‘corrupte wetenschappers’ ^[5]. Mocht er een bepaalde conclusie worden vastgesteld die de dieetgoeroe niet bevalt, dan zie je vaak dat complottheorieën aangevoerd worden om hun eigen argument te versterken. Dit kan bijvoorbeeld door het te leggen op belangenverstrengeling. De goeroe geeft aan alleen belang te hebben voor uw gezondheid. Dit is vooral erg geloofwaardig aangezien de goeroe zelf geld verdient aan het boek of verkoop van zijn producten ^[2]. Voorbeelden van complottheorieën zijn:

• Aspartaam is vergif en veroorzaakt kanker en andere ziektes. Onderzoeken die het tegendeel bewijzen zijn omgekocht door de levensmiddelenindustrie. Waarom een complot? Hier is geen bewijs voor, lees namelijk dit artikel over aspartaam;
• Melk is slecht voor de botten en wordt alleen aanbevolen omdat het de Nederlandse levensmiddelenindustrie op de been houdt. Waarom een complot: hier is geen wetenschappelijk bewijs voor;
• Het Voedingscentrum is niet onafhankelijk en wordt omgekocht door fabrikanten. Waarom een complot? Lees dit interview met het Voedingscentrum;
• Gluten zijn slecht voor de gezondheid en voor je darmen, brood is puur vergif. Waarom een complot? Lees dit artikel over gluten.
• E-nummers zijn deel van een complot om de mensheid te vergiftigen ^[6]. Waarom een complot? Omdat hier geen bewijs voor is.

Tot slot

Het zou me niks verbazen dat je je afvraagt: wie kan ik nou nog geloven? Het antwoord is heel simpel: wat betreft voeding zijn er eigenlijk geen zekerheden, zelfs als deze gebaseerd zijn op wetenschap. Wat op dit moment wetenschappelijk bewezen is, kan over een tijd weer achterhaald zijn en het werkt ook altijd niet voor iedereen. Zelfs als een deskundige zijn stelling onderbouwd met wetenschappelijk onderzoek is het niet 100% zeker of dit echt werkt. Vaak zie je dat een ‘deskundige’  zijn stelling onderbouwt met selectief gekozen bronnen (dit noem je binnen de wetenschap cherry picking) of zonder voldoende bewijs om advies te geven. Als je vragen hebt over je voeding of gezondheid, kan je het beste terecht bij je huisarts of een diëtist. Deze twee beroepen zijn beschermd in de wet BIG en mogen alleen uitgevoerd worden door diegene die de juiste diploma’s en opleidingen hebben gevolgd, waarvan de kwaliteit in de gaten wordt gehouden. Daarnaast krijg je dan adviezen op maat. Zo zal een diëtist altijd kijken naar jouw wensen en doelen en samen met jou kijken wat het beste voor je is en waar je je het beste bij voelt. Want ook dat laatste is zeker niet onbelangrijk – jij weet waar je lichaam zich fijn bij voelt.

Referenties: